Úrval - 01.05.1953, Síða 79

UM ORSAKIR OG AFLEIÐINGAR OFFITU
77
ins cortison. Hugsanlegt er að
hér sé um að ræða frumstæðan
eiginleika sem býr í frumunum
sjálfum. Ekki má gleyma því
að hjá flestum dýrum, og mann-
inum einnig lengst af sögu
hans, hefur skortur á fæðu mest
stuðlað að því að koma í veg
fyrir offitu.
Orsaka fitunnar er því að
leita í breyttri matarlyst, sem
megnar ekki lengur að laga
neyzluna eftir þörfinni. Orsakir
þess að stillirinn fer úr lagi
geta verið margar: stundum er
hann sljóvgaður af langvarandi
ofáti, sem örvað hefur verið af
venjum og veizlulífi; stundum
er það kvíði eða þörf fyrir mat
sem einskonar róandi lyf, sem
setur hann úr skorðum; í örfá-
um tilfellum er um skemmd í
heila að ræða.
Þegar fitan er farin að segja
vel til sín, tekur efnaskiptingin
í frumunum breytingum, þær
taka að brenna fitu. Heilbrigð
dýr og menn nota einkum
þrúgusykur sem ,,eldsneyti“ í
frumunum til að framleiða þá
orku sem þarf til að viðhalda
líkamshitanum og leysa af
hendi vöðvastarf. Blóðið flytur
sykurinn til frumanna jafnóð-
um og hann eyðist, frá birgða-
stöðvum líkamans, fyrst og
fremst lifrinni. En þessar
birgðastöðvar hafa takmarkað
geymslurúm, og þegar líkaman-
um berst meiri næring en þar
rúmast, safnast hún fyrir sem
fita. Fitan safnast víða fyrir í
líkamanum, en einkum þó undir
húðina framan á kviðnum.
Feitu tilraunadýrin okkar
skipta að mestu leyti yfir í fitu-
brennslu úr sykurbrennslu í
frumunum. Fæða þeirra, sem
mest er sykur og önnur kol-
vetni, breytist fljótt í fitu og
þannig er henni brennt. Þessi
gagngeru skipti á eldsneyti er
sennilega neyðarráðstöfun, knú-
in fram af skyndilegri þörf á að
koma fyrir umframnæringu í
forðavefjum líkamans. Það má
sem sé greina nákvæmlega eins
viðbrögð hjá dýrum sem vanin
eru á að neyta alls dagskammt-
arins á einum klukkutíma, sem
hægt er að gera smámsaman
þegar dýrin hafa lært að skilja
að þau fá ekki mat nema einu
sinni á dag. Þessi dýr breyta í
skjótri svipan allri fæðu sem
þau taka til sín í fitu, og annast
svo orkuframleiðsluna allan sól-
arhringinn með því að brenna
fitubirgðunum.
Breyting eldsneytisins úr
sykri í fitu er athyglisvert fyr-
irbrigði með tilliti til hinna sér-
stöku fylgikvilla offitunnar.
Æðakölkun, sem er ein af tíð-
ustu dánarorsökum meðal vest-
rænna þjóða, er nátengd fitu-
mynduninni í líkamanum.
Fyrsta stig æðakölkunar er
söfnun fitu í æðaveggina; sjúk-
lingar með æðakölkun hafa
meira magn af vissum fituteg-
undum í blóðinu en heilbrigt
fólk, og framkalla má æðakölk-
un í dýrum með því að ala þau