Úrval - 01.05.1953, Blaðsíða 83

ÞEGAK JÖRÐIN FÆDDIST
81
breytast stig af stigi og enda
loks sem blý. Með því að vega
úraníummagn í kletti á móti
blýinu í honum er hægt að
reikna út hve langt er síðan
kletturinn varð til.
Efnagreiningar geislavirkra
kletta víðsvegar um heim benda
til þess að jarðskorpan hafi
harðnað fyrir um þrem milj-
örðum ára. Aðrar aldurs-
ákvarðanir, s. s. hlutfallið milli
saltsins í sjónum og þess salts
sem árlega berst til sjávar með
ám og lækjum, benda til að
sköpun jarðarinnar eigi sér
ákveðið upphaf í tíma. Sá tími
er aldrei talinn nær en tveir
ármiljarðar og aldrei fjær en
fjórir eða fimm. Augljóst er
að jörðin er miklu eldri en
menn hafa haldið fram að
þessu.
Þegar við snúum okkur frá
spurningunni um það hvenœr
jörðin hafi verið sköpuð og að
spurningunni um það hvernig
hún varð til, vandast málið.
Sérhver rannsókn á upphafi
jarðarinnar verður að byrja á
þekkingunni á núverandi ásig-
komulagi hennar. Og þó að
stjörnufræðin hafi frætt okkur
ýmislegt um alheiminn allt út
í miljarð ljósára fjarlægð, nær
þekking okkar á því sem und-
ir fótum okkar er aðeins nokk-
ur þúsund metra niður. Það
dýpsta sem borað hefur verið
í jörðu er 6240 metrar (olíu-
brunnur í Wyomingfylki), en
það er aðeins þúsundasti hluti
af fjarlægðinni til miðdepils
jarðar.
En eitt virðist áreiðanlegt:
í iðrum jarðar er ofsalegur
hiti. Hitamælingar í námum
sína að hitinn vex um því sem
næst 3° á C. á hverjum 100
metrum. Á 3 km. dýpi er hit-
inn kominn upp í suðumark
vatns og á 50 km. dýpi er hann
kominn upp í bræðslumark
bergtegunda. Á þessu dýpi eiga
hraun og eldfjöll venjulega
upptök sín. Nýjustu uppgötv-
anir benda til að mikið af hit-
anum í efri lögum jarðarinnar
komi frá geislavirkum efnum
sem finnast í ríkum mæli ná-
lægt yfirborðinu. Þegar dýpra
kemur verður hitahækkunin
hægari, og í kjarna jarðarinn-
ar mun hitinn vera um 5500°,
eða svipaður og á yfirborði
sólarinnar.
Flestir jarðeðlisfræðingar
telja að jörðin sé gerð af þrem
sammiðja meginhvelum. Hún
getur ekki verið allt í gegn úr
samskonar bergtegundum og
við sjáum á yfirborðinu, því að
þá mundi þyngd hennar vera
aðeins helmingur þess sem hún
er (6600 trilljónir lesta). Allar
niðurstöður hníga að því að
kjarni jarðarinnar sé feikna-
stór hnöttur úr bráðnu járni
(ef til vill svolítið blandað
nikkel og öðrum málmum),
6500 km í þvermál eða álíka
stór og Mars. Efniseigindir
þessa mikla hnattar eru ókunn-
ar, því að hinn geysilegi þrýst-