Læknaneminn


Læknaneminn - 01.04.1994, Blaðsíða 68

Læknaneminn - 01.04.1994, Blaðsíða 68
morfíns á öndunarstöðvar geta aukist í kjölfar minnkandi verkja. Verkir minnka nefnilega næmi öndunarmiðstöðvarinnar í mænukylfunni fyrir hemjandi áhrifum morfins (29,39). Afþessari ástæðu er að j afnaði óþarft að hafa áhy ggj ur af öndunarbæl ingu af völdum morfíns meðan sjúklingur er með verki (49). Meðferð. Byrjið með bólgueyðandi gigtarlyfí og veiku morfini (til dæmis T. naproxen 500 mg x 2 og T. kodein 50 mg x 6 eða sterku parkódini 30/500 2 x 4-6). Hafi þetta ekki veruleg áhrif innan fárra klukkustunda skiptið þá kodeini yfír í morfínsúlfat 10 mg x 6 (eða morfínforðatöflur' 30 mg x 2) og hækkið morfínskammtinn í a.m.k. annað hvert skipti ef með þarf. Ef verkurinn lætur ekki undan á fyrsta sólhringnum með ofangreindum aðferðum, bætið þá við barksterum, t.d. dexamethason 4-8 mg dagl. eða prednísólón 20-40 mg daglega. Ef sjúklingurinn er ekki orðinn verkj alaus innan fárra daga veltið þá fyrir ykkur að bæta við staðdeyfingu, þríkringdu þunglyndislyfi eða verkjalyfjum gefnum um hryggjariegg- Ef um samfelldan hreinan taugaverk er að ræða ber að hefja strax meðferð með þríkringdu þunglyndislyfí ásamt sterku morfíni. Oft reynist nauðsynlegt að bæta ofan á þetta bólgueyðandi gigtarlyfi og jafnvel barksterum vegna samtíma taugaþrýstings og æxlisíferðar í taug. Mikilvægt erað hafa í huga að verkjaáhrif þríkringdu lyfjanna þurfa ekki að koma fram fyrr en eftir 7-14 daga sem er þó að jafnaði heldur fyrr en þegar um áhrif á þunglyndi eraðræða. Einnigþarfoftlægri skammtaaflyfjunum þegar sóst er eftir verkjaáhrifum, t.d. getur nægt að gefa amitryptilín 50-75 mg/dagl. og öldruðum enn lægri skammta (20-50 mg/dagl.) (50). Sumir þurfa þó mun hærri skammt til þess að ná sem bestum árhrifum á verkinn. Meinvörp í beinum Æxlisvöxtur í beinum, hvort sem um er að ræða frumæxli eða meinvörp, er algengasta orsök verkja meðal krabbameinssjúklinga (51). Þótt illkynja æxli, upprunnin í beinum eða brjóski, séu sjaldgæf eru meinvörp í beinum þeim mun algengari og eru meinvörp í hryggsúlu og rifjum algengust. Verkur af völdum beinæxla getur átt uppruna sinn í beininu sjálfu (vegna losunar verkjavaka), í þrýstingi á aðliggjandi taug (t.d. mænutaug) eða frá vöðvakrömpum sem frá meininu stafa (17,52). Enda þótt ekki sé enn nákvæmlega vitað hvernig verkur í beini verður til, þá er talið víst að prostaglandin losni úr æxlisfrumum og auki næmi taugaenda fyrir verkjaboðefnum (53,54). Hins vegar verður að hafa í huga að oft er um blandverk að ræða, það er fleiri en ein verkjaorsök er til staðar samtímis. Þannig getur æxli íhryggjarliðtil dæmisvaldiðverkjumáa.m.k.þrennan hátt: gegnum prostaglandin og önnur taugavirk efni, með beinum þrýstingi á taug og með inn vexti í taugina. Þess vegna reynist oft nauðsynlegt að gefa margs konar verkj alyf samtímis ef unnt á að reynast að vinna á verknum (17). Sérstakt vandamál í sambandi við verki frá beinmeinvörpum, og reyndar beinæxlum yfirleitt, eru slæmir verkir sem koma í kjölfar örbrota (e. microfractures) en þær eru þeim mun algengari sem bein er veikara af völdum æxlis og/eða úrkölkunar. Verkir frá örbrotum eru lítt viðráðanlegirmeð lyfjum, heldur koma þar að mestu gagni ráðleggingar um minna álag á brothættan stað, spelkur og önnur hjálpartæki (t.d. staf, hækjur eða göngugrind) sem létta álagið. Verkir vegna meinvarpa í kúpu og kúpubotni eru oft á tíðum erfítt vandamál (55), bæði vegna þess að erfítt getur verið að greina meinvörp þar (beinskann, tölvusneiðmyndir) og einnig vegna þess að oft er um taugaskemmdaverki að ræða sem koma fram sem verkir í andliti (56). Það er því afar mikilvægt að hafa þennan meinvarpastað í huga þegar skjólstæðingur kvartar undan verkjum í andliti. Meðferð. Eftir nákvæma verkjaskoðun, þar sem reynt er að ganga úr skugga um hvort um taugaverk geti verið að ræða, er að jafnaði best að heíja meðferð með salilyfí. Ef um “hraustan einstakling” er að ræða er oft nægilegt að hefja meðferðinameð naproxen 250- 500 mg x 2 eða þá indómetasín 50 mg x 2. Hér á landi hefur verið viðloðandi að gefa hærri skammta af indómetasíni, allt upp í 200 mg á sólarhring, en slíkt 1 Morfínforðatöflur er afskiljanlegum ástœðum ekki unntað nota eftirþörfum, tilþessfrásogast morfínið úrþeim ofhœgt. Það erþví mikilvœgt að sjúklingurinn hafi einnig hjá sér hraðverkandi morfínform, svo sem morfin lausn, sem unnt er að fá íýmsumstyrkleikum. Sem p.n. skammtur ergefinn 1/4 -1/8 af sólarhringsskammti sjúklingsins ogþeim mun minna hlutfall sem sólarhringsskammturinn er stcerri. 62 LÆKNANEMINN 1 1994 47. árg.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182

x

Læknaneminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Læknaneminn
https://timarit.is/publication/1885

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.