Andvari - 01.03.1968, Page 95

ANDVARI
ÁFANGAR Á LEIÐ ÍSLENZKRAR SJÁLFSTÆÐISBARÁTTU
93
háembættismanna í Reykjavík hafa sögurnar gengið fjöllunum hærra um aga-
leysi alþýðunnar, að hún ætli að setja af sýslumenn, að hún ætli ekki að kjósa
aðra en bændur á Þjóðfundinn, því að embættismennirnir fylgi stjórninni að
málum. Þegar svo var komið, var ekki annars staðar hjálpar að vænta en lijá
kónginum og stjórn hans úti í Kaupinhafn. Þess vegna er það gefið í skyn,
að vald og ráð Danmerkur yfir íslandi sé í voða. Og þess vegna cr það íslenzkur
embættismaður, Kristján Kristjánsson bæjarfógeti, sem læðir þeirri hugmynd
tyrstur að innanríkisráðherra Danmerkur að senda hingað herskip, yfirvarpið
er að sýna stiftamtmanninum á íslandi tilhlýðilega virðingu, en í reynd á hið
danska herskip að vakka yfir Þjóðfundinum og athöfnum hans. Vitaskuld skildi
Rosenörn innanríkisráðherra fyrr en skall í tönnum. Hann hlýddi ábendingu
hins íslenzka embættismanns og lagði til við Ríkisráðið að senda hingað her-
skip og dulbúið herlið. Það leikur því ekki á tveim tungum, að frestun Þjóð-
fundarins um eitt ár vorið 1850 og hersendingin eru runnar undan rifjum
íslenzkra embættismanna. Þegar danski innanríkisráðherrann hafði lesið kvein-
stafabréf þeirra, átti hann ekki annarra kosta völ. Hann hefði ella blátt áfram
brugðizt embættisskyldu sinni.
Nú leið heilt ár áður en málefni íslands komu altur á dagskrá á fundum
Ríkisráðsins. En hinn 4. apríl 1851 skýrði Rosenörn innanríkisráðherra frá
því, að samkvæmt skýrslum Trampe greifa stiftamtmanns væri ástandið alvar-
legt á Islandi og nauðsyn bæri til að senda herlið með herskipi því, er sigla
skyldi til íslands.
Fjórum dögum síðar, hinn 8. apríl, lagði Rosenörn fyrir Ríkisráðið Frum-
drög til laga um stöðu íslands í ríkinu — Grundtræk til en Fov om Islands
Stilling i Riget. Þessu skjali hafði áður verið útbýtt meðal ráðherranna, og á
þessum fundi höfðu sumir þeirra þegar skrifað álitsgerðir um málið og lögðu
þær nú fram. 1 1. gr. þessara Frumdraga var það tekið franr án alls vafa, að
fsland væri ekki í konungssambandi við Danmörku, heldur hluti úr Dan-
merkurríki. En Rosenörn sagði í ræðu sinni, að það væri ekki ætlun hans, að
svo yrði að orði kornizt í því frumvarpi, sem lagt yrði fyrir Þjóðfundinn,
heldur væri með þessu orðaður sá grundvöllur, er stjórnin yrði að standa á.
Aður en málið var rætt frekar, samþykkti Ríkisráðið, að stjórnin héldi fast
við þá hugmynd, að Island væri partur úr ríkinu, eða eins og komizt er að
orði í lrumtexta fundargerðarinnar: at fra Regeringens Side Begrebet om ls-
lantls Realunions-Forhold til Danmark bestemt mmtte fastholdes. 1 framhaldi
af þessu samþykkti Ríkisráðið, að ekki mætti fyrir nokkurn mun leyfa væntan-
legum fundi á íslandi að ræða það mál eða deila um það, að konungsfulltrúi