Andvari - 01.03.1968, Qupperneq 130

128
SIGURD IIOEL
ANDVARI
á innra nieð honum, oft án þess að hann geri sér grein fyrir því. Þegar svo er
í pottinn búið, má það teljast hrein heppni, ef verlt hans lifir hann. Venjulega
er það að nokkrum árum liðnum ekki rneira vert en dagblaðið frá í fyrradag.
Það er eitthvað næstum því gljúpt við flestar nútímaskáldsögur. Þær eru
úttútnaðar, eins og sagt er og sem gegndrepa af hleki og tárum. Ef hægt væri
að kreista úr þeim það, sem umfram er af þessu tæi, yrðu flestar þeirra næsta
umfangslitlar. Eftir nokkur ár eru þær þurrari öllu þurru, þurrar sem sveppur.
Fornsögurnar cru þéttar, fastar í sér, en þó safaríkar. Áðurnefnd Eyrbyggja
saga cr gott dæmi. Hún cr að vísu ekki talin í hópi hinna mestu íslendinga-
sagna — hvorki persónur nné athurðir eru meðal hinna stórbrotnustu. En frá-
sagnarmátinn . . .
Elygginn, kaldrifjaður fantur, Snorri goði, er höfuðpersóna sögunnar. Ró-
lega, án lofs eða lasts, sýnir sagan okkur flærð hans, ágirnd og öfund — sýnir
okkur undirhyggjuna, fantabrögðin og hina hugvitsamlegu undirferli. Hin
fræga lýsing Flauberts á frú Bóvary er ekki hnitmiðaðri, kaldrænni, ekki gerð
af meiri listrænni hófsemi né yfirburðum en frásögn hins nafnlausa söguhöf-
undar um þennan íslenzka ref og samhéraðsmenn hans.
Hér er ofurlítil mynd af íslenzku hversdagslífi að fornu:
„Sauðamaður Snorra hafði verið á Oxnabrekkum um daginn og séð þaðan
fundinn á Vigrafirði; fór hann þegar heim og sagði Snorra, að fundurinn hefði
orðið á Vigrafirði um daginn lítt vinsamlegur. Tóku þeir Snorri þá vopn sín
og fóru inn til fjarðarins tíu saman; og er þeir komu þar, voru þeir Stein-
þór í brottu og komnir inn af fjarðarísinum. Sáu þeir Snorri á sár manna, og
voru þar engir menn látnir nema Freysteinn bófi, en allir voru þeir sárir til
ólífis. Þorleifur kimbi kallar á Snorra goða og bað þá fara eftir þeim Steinþóri
og láta engan þeirra undan komast. Síðan gekk Snorri goði þangað, sem Berg-
þór hafði legið, og sá þar blóðflekk rnikinn; hann tók upp allt saman, blóðið
og snæinn, í hendi sér og kreisti og stakk í munn sér og spurði, hverjum þar hefði
blætt. Þorleifur kirnhi segir, að Bergþóri hefir blætt. Snorri segir, að það var hol-
blóð. „Má það fyrir því,“ segir Þorleifur, „að það var af spjóti.“ „Það hygg ég,“
sagði Snorri, „að þetta sé feigs manns blóð, og munu vér eigi eftir fara.“
Síðan voru Þorbrandssynir færðir heim til Helgafells og bundin sár þeirra.
Þóroddur Þorbrandsson hafði svo mikið sár aftan á hálsinn, að hann hélt
eigi höfðinu; hann var í leistabrókum, ok voru votar allar af blóðinu. Heima-
maður Snorra goða skyldi draga af honum; og er hann skyldi kippa brókinni,
fékk hann eigi af honum komið. Þá mælti hann: „Eigi er það logið af yður
Þorbrandssonum, er þér eruð sundurgerðarmenn miklir, að þér hafið klæði
svo þröng, at eigi verður af yður komið.“ Þóroddur mælti: „Vantekið mun á