Andvari - 01.03.1968, Blaðsíða 96

94
SVERRIR KRISTJÁNSSON
ANDVAIU
skyldi vísa á bug öllum umræðum um það efni, en ef fundurinn tæki til þeirra
ráða, skyldi konungsfulltrúa falið að slíta fundinum.
Með þessu tók Ríkisráðið af skarið um réttarstöðu íslands. Samþykkt þess
er beinlínis stefnt gegn binni íslenzku þjóðréttarkenningu Jóns Sigurðssonar,
er fyrst var túlkuð í Hugvekju til íslendinga og síðan hafði farið eldi um allar
byggðir íslands.
Þegar Ríkisráðið hafði gengið frá samþykktinni um réttarstöðu íslands í
Danmerkurríki, reifaði Rosenörn efni og forrn þeirra lagafrumvarpa, er skyldu
lögð fyrir Þjóðfund íslendinga. Utan innanríkisráðherrans höfðu tveir aðrir
ráðherrar mest afskipti af íslenzkum málefnum: kirkju- og kennslumálaráð-
herrann og dómsmálaráðherrann. Madvig prófessor skipaði um þessar mundir
sæti hins fyrrnefnda, Bardenfleth hins síðarnefnda. Þeir tóku báðir til máls
á þessum fundi og túlkuðu álit sitt á pólitískum réttindum íslands.
Madvig sagði það sína hugsun, að ísland skyldi ekki að neinu leyti veitt
pólitískt sjálfstæði, en víðtækt sjálfstæði í reynd (men vel derimod en stor
faktisk). Hins vegar taldi hann, að danska ríkisþingið yrði svo sem frekast
væri unnt að losa sig við meðferð íslenzkra mála, því að þar yrði hún í flestum
tilvikum aðeins formlegs eðlis, en ríkisþingið yrði að losna undan þessu með
þeim hætti, að fullveldisréttur Danmerkur yfir íslandi væri án alls vafa. Þess
utan vonaði Madvig, að svo mundi fara, þótt ísland fengi rétt til að senda
fulltrúa á Ríkisþingið, að í reynd kæmu þangað engir íslenzkir þingmenn. 1
annan stað taldi hann réttast, að ekki skyldi í frumvarpinu vera drepið á sér-
stakt löggjafarvald íslenzkt, en í sama mund og konungur færi fræðilega með
raunverulegt stjórnarvald á Islandi, þá skyldi Islandi í reynd verða veitt víð-
tækt ráðgefandi vald. Hann lauk svo máli sínu, að hann áliti réttast að fara
með ísland sem nýlendu.
Bardenfleth dómsmálaráðherra gat þess, að svo sem kennslumálaráðherrann
hefði nú mælt, færu skoðanir þeirra beggja mjög saman. Hann sagði það höfuð-
málefni, hvort veita skyldi alþingi löggjafarvald í öllum þeim málum, sem
heyrðu ckki undir valdsvið ríkisþingsins, eða hvort það skyldi eingöngu búið
ráðgefandi valdi. Bardenfleth kvað það ófært að veita alþingi löggjafarvald,
því að af því mundi leiða hinar mestu flækjur og vanda, þar sem það fengi
kost á að beita slíku valdi á þá lund, að skertur yrði yfirráðaréttur Danmerkur.
I þeim málum sem heyrðu undir ríkisþingið ætti löggjafarvaldið að vera með
því og konungi, en í öðrum málurn ætti löggjafarvaldið að vera hjá konungin-
um einurn, en á því sviði skyldi veita ráðgefandi valdi alþingis hin víðtæk-
ustu áhrit. Sponneck fjármálaráðherra kvaðst hallast mjög að þeirri skoðun,
að ekki væri ráðlegt að veita alþingi rétt til að deila löggjafarvaldi með kon-