Andvari - 01.03.1968, Side 101

ANDVARI
ÁFANGAR Á LEIÐ ÍSLENZKRAR SJÁLFSTÆÐISBARÁTTU
99
marlcaS rödd hans og stíl. 1 því eru öll helztu atriði þeirra hugmynda, er hann
hafSi gert sér um réttarstöSu íslands og túlkaS í Hugvekju til íslendinga.
Nefndin staShæfir þaS fyrst, aS ísland hafi gengiS undir Noregskonung 1264,
aS frjálsum sáttmála, og veriS frjálst sambandsland Noregs. SíSar hafi þaS
orSiS sambandsland Noregs og Danmerkur, er þau ríki fengu sama konung
1380. RéttarstaSa íslands breyttist ekkert viS þaS. Á þessum öldum var lög-
gjafarvaldiS hjá alþingi og konungi í sameiningu, þó meS þeim mismun, aS
konungur gat ekki samkvæmt Gamla sáttmála sett lög á íslandi án samþykkis
alþingis, en alþingi mátti gera ýmsar samþykktir án staSfestingar konungs.
Þessu valdi hélt alþingi fram til daga einveldisins og jafnvel lengur. Kon-
ungur getur ekki sleppt einveldi sínu yfir landinu nema meS samkomulagi
viS Islendinga, og þeir eiga kröfu til jafnréttis viS aSra aSalhluta Danaveldis,
í hverri þeirri stjórnarskipan, sem kæmist á um allt einveldiS, aS lokinni ein-
valdsstjórn Danakonungs. En aS auki eiga þeir rétt á aS fá stjórnarskipan meS
öllu út af fyrir sig. „Engum hluta Danaveldis getur veriS þaS óhagkvæmara
og óeSlilegra heldur en íslandi aS eiga flestöll mál sín í sameiningu viS hiS
eiginlega konungsríki Danmörk og aS verSa aS eiga fulltrúa á ríkisþingi Dana
og eiga úrskurS allra mála sinna undir dönskum ráSgjöfum, sem eru ábyrgSar-
lausir fyrir vorri þjóS."
Tillögur nefndarinnar voru í sjö köflum og 52 greinum, auk ákvarSana
til bráSabirgSa í tveim greinum. Kjarninn í tillögum ÞjóSfundamefndarinnar
er fólginn í 1. gr. Á sama hátt og stjórnarfrumvarpiS hafSi í eitt skipti fyrir
öll ætlaS aS innlima ísland Danmerkurríki meS því aS löggilda dönsku stjórn-
arskrána umbúSalaust á íslandi, svo tefldi ÞjóSfundarnefndin fram konungs-
sambandinu í 1. grein tillagna sinna: Island hefur konung og konungserfSir
saman viS Danmörk. Hver önnur málefni skuli vera sameiginleg meS íslandi
og Danmörku eSa öSrum hlutum einveldisins, er komiS undir samkomulagi.
MeS þessum orSum voru þverbrotin þau boSorS, sem RíkisráSiS hafSi á fundi
sínum um voriS lagt til grundvallar réttarstöSu fslands. Hér var gunnfáni
dreginn aS hún, hanzkanum varpaS framan í dönsku stjórnina og siglt beint
af augum: ísland skal eiga erindisreka hjá konungi. Hann skal vera íslenzkur
maSur og eiga setu og atkvæSi í RíkisráSi sem aSrir ráSgjafar konungs í þeim
málum, er sameiginleg verSa meS íslandi og Danmörku. ísland tekur þátt í
löggjöf um sameiginleg mál meS þeim hætti, er síSar verSur ákveSinn. fsland
ber sinn hluta af kostnaSi sameiginlegra mála, skal konungur gera tillögu um
upphæSina, en alþingi samþykkja. Þetta sem nú var taliS, fjallaSi um sam-
eiginleg mál fslands og Danmerkur í nefndaráliti ÞjóSfundarins. En í öllum
öSrum málum, er ísland áhræra, skal löggjafarvaldiS vera hjá konungi og