Andvari - 01.03.1968, Blaðsíða 63

ANDVARI
GUÐIR OG SELIR í TRÚARBRÖGÐUM ESKIMÓA
61
um lífsreglur, sem reistar eru á reynslu og vizku kynslóðanna. Við vitum ekki
hvernig né hvers vegna, en við hlýðum þessurn reglum til þess að geta lifað líf
inu í ró.“
Þessi afstaða gamla Eskimóans kemur heirn við skoðanir Lévy-Bruhl á bann-
helginni. Hún grundvallast á venjunni, gömlum grónum siðum kynslóðanna.
Elún er aðferð til þess að halda við jatnvægi í alheiminum og þar af leiðandi
einnig í samfélaginu. Eskimóarnir verða að tryggja með hegðun sinni, að sel-
irnir komi upp til að anda að vetrinum og hreindýrin komi úr suðri á hverju
vori. Ef þessar reglur eru athugaðar, kemur í Ijós, að þær eru í langflestum til-
vikurn ekkert annað en raunhæfar og auðskildar varúðarreglur, — en auðvitað
verður þá að hafa í huga viss grundvallaratriði í viðhorfum Eskimóa, t. d. and-
styggð þeirra á tíðablóði, virðinguna fyrir gestum (sömu reglur gilda um móttöku
gesta og móttöku dýrs, sem veiðzt hefur), endurholdgunartrúna, sem er útbreidd
meðal allra hópa Eskimóa, skiptingu dýranna í landdýr og sjávardýr. Og þar fram
eftir götunum. Þá eru margar reglur í sambandi við hin mikilvægu tímabil í
æviskeiði mannsins, og þá ekki hvað sízt fæðingu og dauða, sem hvort tveggja
er jafndularfullt og varasamt. Alls konar lykt er veiðidýrunum mjög andstyggi-
leg, enda hafa Eskimóar reynslu af því, að hreindýrahópurinn tekur á rás, er
vindur stendur af veiðimanninum, og selur stingur sér á bólakaf, þegar hann
verður mannsins var; þá hefur hann fundið lykt, sem honum fellur ekki. Það
er óþefurinn frá tíðablóði eða lykt af látnu fóstri, sem veiðidýrin þola verst af
öllu og veldur hann Sednu hvað mestum kvölum.
Idafi nú einhver brotið af sér gagnvart dýrunum og eiganda þeirra og vernd-
ara, er fyrst gripið til þess ráðs að leita hins seka og fá hann til þess að jata yfir-
sjónir sínar. Fáist játning hans, þá er öllu borgið. Þessi staðreynd er greinilegt
dæmi hins félagslega afls, sem bannhelgin er. Allt verður auðveldara og bæri-
legra, ef ástæðan er þekkt. Þá er hægt að grípa til hinna réttu aðferða til að gera
gott úr öllu. Ef enginn veit, hvað veldur því, sem miður fer, verður töframaður-
inn að grípa til ótal aðferða og hittir kannski aldrei á hina réttu.
Hin stranga skipting í landdýr og sjávardýr og óttinn við að blanda saman
kjötí þeirra og skinnum hefur valdið mörgurn heilabrotum. Skýring norska þjóð-
fræðingsins Gjessings er sú, að hreindýr og selir seu veiddir a mismunandi tima
að árinu og samfélagið sé að reyna að samræma starf þegna sinna. Þessi skýring
kemur vel heim við þá tilgátu Rasmussens og Birket-Smiths, að hin mörgu boð
og bönn meðal Mið-Eskimóa séu tilkomin vegna þess, að þeir séu nýkomnir nið-
ur að ströndinni og óvanir selveiðum og reyni því að vinna bug á ótta sínum
og reynsluleysi með ströngum bönnum. Ekki er ólíklegt, að hér hafi einnig veður