Andvari - 01.03.1968, Blaðsíða 152

150
ÓLAFUR M. ÓLAFSSON
ANDVARI
Jptuns undir eða sár Ymis gætu verið víða á jarðríki. Til dæmis mætti kalla
svo meiri liáttar stöðuvötn eða hrikalegt fjalllendi með dölum, gljúfrum og gjám.
Jotuns undir niðr fyr naustdurum eru hins vegar ótvíræð orð: sjór,
fjörður, þ. e. Borgarfjörður. Sbr.: „Gerði þá stórt á firÖinum, sem þar kann
opt verða" (Egils saga, 243. bls.).
flota: koma á flot, fleyta.
Þegar dvergarnir Fjalar og Galar höfðu drepið Kvasi, látið blóð hans renna
í ker sín og ketil og blandaö hunangi við, „varð þar af mjpðr sá, er hverr, er af
drekkr, verðr skáld eða frœðamaðr....Þá huðu þessir dvergar til sín jptni þeim,
er Gillingr heitir,“ og drekktu honum. „Þá er þetta spurði Suttungr jptunn, son
Gillings, ferr hann til ok tók dvergana ok flytr á sæ út ok setr þá í flœðarsker.
Þeír biðja Suttung sér lífsgriða ok bjóða honum til sættar í fpðurgjpld mjpðinn
dýra, ok þat verðr at sætt með þeim......Af þessu kpllum vér skáldskap ...
farskost dverga" (Sn.-E.), þ.e.a.s. af því að „Kvasis dreyri" varð þeim kostur
fars til lands. En farkostr er skip. Því er rétt að kalla skáldskap „skip dverga“.
„En þetta er nú at segja ungum skáldum, þeim er girnask at nema mál skáld-
skapar ... eða girnask þeir at kunna skilja þat, er hulit er kveðit" (Sn.-E.).
Eitt af ýmsum dæmum þessa er kenning Egils: Náins hals. Náinn er dvergur,
en hals pars pro toto: skip. Sbr. a) „ok reri Þormóðr í hálsi, en Þorgeirr í fyrir-
rúmi, en Grettir í skut“ (Isl. fornrit VII, 160) og h) orð eins og horð, húfr, súð,
harð og stafn, sem öll geta táknað skip í heild, þótt þau merki eiginlega aðeins
hluta þess. Annars má skilja hals bókstaflegum skilningi, þar eð háls er skip-
rúm (Sbr. fyrirrúm.) og þá um leið „farkostr", en „skiprúm dvergs“ væri ígildi
„dverga skips". Elins vegar fer „skip“ miklu betur en ,,rúm“ með sögninni að
flota, enda má segja, að sögnin sýni, hvernig Egill hefur hugsað þetta mál:
hals: farkostur (skip) = farkostur (kostur l'ars),
farkostur Náins (dvergs): skáldamjöðurinn, skáldskapur.
Sagnorðið flota stýrir þágufalli. Þess vegna er hals = halsi, en brottfall
þágulallsendingar í eintölu orða af u-stofni er algengt í fornu máli, einkum
skáldskap.
Efni síðara helmings 3. vísu er þetta: Fjörðurinn flotar „dverga skipi“, þ. e.
a. s. leysir andagift Egils úr læðingi, gerir honum kleift — eða öllu heldur: knýr
hann til þess — að yrkja. Slík voru áhrif slysstaðarins (Sbr. jptuns undir
niðr fyr naustdurum), hinnar votu grafar, sem jalnan blasti við skáldinu. „Lauk
þar svá, at skipit kafði undir þeim, ok týndusk þeir allir“ (Egils saga, 243. bls.).
Eins og áður segir, átti skáldamjöðurinn upptök sín með dvergum. Síðan
barst hann um hendur jötna og ása til manna. Allt kemur þetta fram í Sona-