Andvari - 01.03.1968, Page 199

ANDVARI
SONATORREK
197
við stál, sem að vísu má sveigja — eins og gott sverð —, en alls ekki teygja.
Grundvöllur töfranna eru orð og einstök málhljóð, sem verður eigi haggað,
eftir að þau hafa tekið gildi. Forsendur Olsens eru breytilegar orðmyndir og
stafsetning, sem teygja má — og hann teygir — eins og hrátt skinn1). Galdra
á þeim grundvelli geta allir framið, því að þeir heyra til ytra búningi, en sannir
galdrar eru runnir í merg og bein. Með þessum orðum skal þó tillag Olsens til
rannsókna á „tilsigtede talforhold" hvorki vanþakkað né lítilsvirt, því að það er
stórkostlegt. En gera verður mun á staðreyndum (t. d. fornum rúnaristum) og
tilbúnum forsendum, hver sem í hlut á. Ekki skulu heldur bornar brigður á, að
skáld hafi haft gætur á fjölda rúna á keflum sínum, ef svo bar undir, en ólíkt
hafa þeir galdrar verið meinlausari en hinir, sem fólgnir eru í orðurn og hljóð-
um, hafi áhrifamátturinn verið eitthvað í samræmi við hin ólíku átök, sem til
mun hafa þurft. Ef til vill má segja með nokkurum sanni, að hið merkilega ívaf
Sonatorreks og Völuspár komi í stað hins dýra búnings dróttkvæðs háttar. En
hvernig sem því er farið, benda töfrabrögð Egils og höfundar Völuspár til, að
kvæði þ eirra hafi varðveitzt óbrengluð uni 1000 ár.
Vinnubrögð.
Sem fyrr segir, eru hinir óstuðluðu vísufjórðungar Sonatorreks í jöfnum
vísum eingöngu. Á hinn bóginn eru orðaleikir aðeins í stökum vísum. Sbr.
röð vísna a) með orðaleikjum, b) með óstuðluðum vísufjórðungum: 1—2 — 3
— 4; 10 — 21 — 12 — 13 — 14 — 15 — 16 — 77 og 21. Þarna virðist sjást inn í
smiðju skáldsins. Annars vegar vill hann ekki, að neinn þurfi að bera brigður
á orðaleiki hans sakir skorts á stuðlun. Elins vegar mun skáldi ærið að hafa gát
á öðru í einu, orðaleik eða reglubundnu fráviki frá stuðlun. Þetta verður enn
athyglisverðara, ef þess er gætt, að hinir harðsnúnu skáldamálshnútar: Róða
vága vágs bróðir (8. v.) og réttr grímu jarðar rýnnisreið (18. v.), eru inni á
milli fyrrnefndra atriða, en ekki ásamt þeim í vísu. Þá er og eftirtektarvert, að
innsta kjarna Sonatorreks, orðunum Sleit mars bpnd minnar ættar (7. v.) —
ásamt raðtölumarki þeirra: eyðu fyrir snaran, — er fenginn staður í vísu, sem í
er hvorki orðaleikur, frávik lrá stuðlun né heldur flókin kenning. Kvæðið er —
í stórurn dráttum — ort með jöfnum þunga. í Sonatorreki er engu ruglað
saman.
1) Sbr. einkum a) í vísum Egils: auk f. ofe (Ia); auk f. ofe, laiþis f. leiðisk, þans f. þann es
(Ib); kunilti f. Gunnhildi, kraubts f. greypt es, katk f. gat efe, auk f. ofe (Ilb), b) í vísuhelmingum
Völu-Steins: miR s f. mér es (1); mank f. man ek, þats f. þat es, kraufnumuni f. grpfnum
munni (2).