Andvari - 01.01.1988, Side 114

112
DAGNÝ KRISTJÁNSDÓTTIR
ANDVARI
TILVÍSANIR
1) Svava Jakobsdóttir: Gunnlaðar saga, Forlagið, Rvk. 1987.
2) Kenningar Juliu Kristevu hafa m.a. verið kynntar og notaðar hér álandi af mér (TMM,3,1985), Helgu
Kress (Skírni, 1986 og TMM, 1,1988), Soffíu Auði Birgisdóttur (Mbl. 25.10. og 1.11 1987), Ástráði
Eysteinssyni (TMM,3,1987) og Garðari Baldvinssyni (Ársrit Torfhildar, Félags bókmenntafrœðinema við
H.I. ,1987 og 1988). Auk þess vil ég vísa til þriggja ákaflega góðra yfirlitsgreina um verk Kristevu fyrir þá
sem vilja kynna sér þau, en þau eru: Ebba Witt Brattstrom: „Den framande kvinnan — presentation av
Julia Kristeva" (Kvinnovetenskaplig tidskrift, 2-3, 1984). Þessi þekkta grein Ebbu Witt Brattstrom var
fyrsta vandaða kynningin á kenningum Kristevu á Norðurlöndum. Toril Moi: The Kristeva Reader
(Basil/Blackwell, 1986) er safn greina eftir Kristevu með góðum formála og skýringum eftir Toril Moi sem
hefur einnig skrifað aðrar góðar yfirlitsgreinar um Kristevu á norsku. Ég vil sérstaklega benda á greinina:
Toril Moi:„Depresjonens svarte sol“ (Vinduet, 4, 1987) þar sem tekin er fyrir þróun Kristevu og hin
umdeilda síðasta bók hennar: Soleil noirtdépression er mélancolie (Paris Gallimard, 1987).
3) Julia Kristeva: „Womens’s Time“ í Tlie Kristeva Reader, 1986, bls. 191-192.
4) Takið eftir hvernig krafan um framkvæmdir er byggð inn í bæði tímahugtakið og málið.
5) Heimspekingurinn Benkt-Erik Benktson telur að hið línulaga tímaskyn eigi ekki rót sína að rekja til
Grikkja eins og svo margt annað í vestrænni hugsun, heldur höfum við þetta frá gyðingum. Trú þeirra á
framtíðina, á Messías, hafi boðað nýja sögusýn, nýtt tímahugtak. (Karen Davies: „Manlig tid och kvinnors
verklighet", Kvinnovetenskaplig tidskrift, 4,1987). Við erum sem sagt komin hringinn — ef það er rétt að
framtíðin sé „glötuð", hafi glatast um leið og „sannleikurinn" og „merkingin" — og að það sé þetta sem
greini okkar postmoderniska tímaskeið frá þeim fyrri.
6) Julia Kristeva: Tales of Love, Columbia University Press, 1987.
7) (Frá félagslegum og pólitískum sjónarhóli litu málin að sjálfsögðu öðruvísi út).
8) Sama, bls. 234-263. Sjá einnig greinina: „Motherhood According to Giovanni Bellini", Desire in
Language, Basil Blackwell, 1986 og viðtal við Juliu Kristevu: Marie Louise Sodemann: „At elske og at
kunne . . .“(Kritik 71, 1985).
9) Julia Kristeva valdi hina klassísku sálgreiningu Freuds sem fræðilegan grundvöll þegar hún byrjaði
sjálf í sálgreiningu 1974, en allir sem ætla að stunda sálgreiningu þurfa að byrja á því að gangast undir
sálgreiningu sjálfir.
Kristeva sniðgekk þannig vísvitandi hinn áhrifamikla Lacanskóla í París, en það breytir því ekki að
kenningar og hugsun Jaques Lacans hafa haft mikil áhrif á kenningar hennar. Þannig notar hún þrískipt-
ingu Lacans á sjálfinu, ekki Freuds og hún notar hugtakið ,,þrá“ (e. desire, n. begjær) í skilgreiningu
Lacans ekki Freuds. Um það hugtak hef ég m.a. fjallað í grein um Gerplu (TMM, 3, 1988). Ýmis af
hugtökum Lacans eru raunar löngu orðin sjálfsagðir hlutir í hugtakanotkun franskra heimspekinga,
táknfræðinga og bókmenntafræðinga.
Kristeva byggir ekki aðeins á kenningum Freuds og Lacans; hún notar einnig kenningar breska
sálgreinandans Melanie Klein ápersónulegan hátt og tekur afstöðu til hinnar nýju narsissisma — umræðu
bæði í austri (Ungverjalandi) og vestri (Bretlandi, Bandaríkin).
10) Julia Kristeva: „Women's Time“. Toril Moi: The Krisleva Reader, bls. 197.
11) Julia Kristeva: Powers of Horror, New York: Columbia University Press, 1982.
12) Julia Kristeva: Tales of Love, bls. 34-35.
13) Karen Davies: „Manlig tid och kvinnors verklighet". Kvinnovetenskaplig tidskrift, 4, 1987, bls. 31.
14) PýðandiParcevalssögu á 13. öld hefur átt íeinhverjum erfiðleikum með þessa yfirskilvitlegu frönsku
hugmynd — einsogsjá má: „Því næst gekk inn ein fögur mærogbarí höndum sér því líkast semíejrn« væri,
en þeir í völsku máli kalla graull, en vér megum kalla gangandi greiða." „Parcevals saga“, Bjarni
Vilhjálmsson: Riddarasögur, fjórða bindi, Rvk. 1951, bls. 246.
15) Héléne Cixous: „Reaching the Point of Wheat . . .“ New Literary History, volume 19, Number 1,
Autumn, 1987,bls. 3-5. Þegar Cixous talar um ,,lögin“ í heimspekilegri merkingu erekki átt við lagabálka
heldur þær siðferðilegu og samfélagslegu reglur sem okkur eru settar og við tökum gild. „Lögin" samsvara
þannig „samvisku" kristinna manna og „yfirsjálfi" sálgreiningarinnar.
16) ,, . . . i den psykoanalytiske gjenerindring dreier det seg ikke om realitet, men om sannhet, for
virkningen av den hele meningsfulle tale er á skape en ny orden i fortidens tilfeldige hendelser idet man gir
dem den mening som peker i retning av det som nodvendigvis má komme: . . ." Jaques Lacan: Det
symbolske, Gyldendal, 1985, bls. 27-28.