Andvari - 01.01.1988, Page 123

ANDVARI
HJÁLMAR I BÓLU OG RÓMANTlKIN
121
Þessi sýn á veturinn er augljóslega í fullkominni andstöðu við glæsi-
myndina sem Bjarni Thorarensen dregur upp af honum í Ijóðum sínum. Hér
ríkir óvægið raunsæi bóndans, þess sem á alla lífsafkomu sína undir tíðarfari
°g gróðursæld og hefur ekki efni á að lofa aðra árstíð en þá sem færir björg í
bú. ,,Þorrakveðja“ Hjálmars er í samræmi við þetta köld og án eftirsjár:
,,Hvítur Þorri flæmist frá / fjandi leiður öllum“ (111). Um vorið og sumarið
yrkir Hjálmar af ólíkt meiri hlýju, það er að segja þegar vel árar. Þetta eru í
augum hans tímar fegurðar, gleði og orku, með öðrum orðum forsendur
lífsins. í áður nefndu kvæði, „Vetur og sumar“, segir:
Sumar fríðan kembir krans,
kraftur fœðist geði.
Fumar blíðan leiðir lands,
lífið klæðist gleði. (113)
Þannig er viðhorf Hjálmars til árstíðanna gjörólíkt viðhorfi Bjarna. Sú
staðreynd felur þó ekki í sér beina afneitun á tengslum hans við rómantíkina.
Sem kunnugt er voru flest skáld rómantíkurinnar ákaflega miklir unnendur
vors og gróðurs og féllu ekki jafn auðveldlega fyrir ógnþrunginni náttúru
Islands og Bjarni Thorarensen. En hann hafði líka séð svo margar vorvísur
sér til leiðinda!12 Ef leita ætti að tengslum náttúruljóða Hjálmars við róman-
tíkina væri því ef til vill vænlegra að bera þau saman við kveðskap „vor-
skáldanna“ en vetrarljóð Bjarna. í þessu samhengi má benda á eftirfarandi
erindi úr „ísland fagnar konungi sínum á Þingvelli 1874“ sem skáldið kveður
í orðastað fjallkonunnar: „Liljurnar mínar lít hér á, / Ijósfagrar, enn þótt séu
smáar, / fífilinn minn og fjólur blá / ogfannhvíta skrúðið Baldursbráar“ (15).
Svona dæmi eru reyndar fá og strjál í kveðskap Hjálmars. Þannig staldrar
hugur hans sjaldan við ónýt smáblóm. Það er frekar að hann skoði landið með
uugum bóndans eða trúmannsins, eins og til að mynda í kvæðinu „Á sumar-
daginn fyrsta“. Það kvæði er öðrum þræði búnaðarþankar í anda upplýsing-
arinnar, hvatning til manna að stunda jarðrækt af alefli, akuryrkju og tún-
vinnslu, girða landareignir, byggja hlöður og safna forða til mögru áranna. En
þar er náttúran einnig túlkuð út frá kristilegum hugmyndum. Morgunsólin
láknar dýrð upprisunnar en kvöldsólin dauðann.
Það sem hér hefur verið sagt felur ekki í sér að Hjálmar hafi verið alls
ósnortinn af náttúrukveðskap Bjarna. Þannig vitnar til dæmis kvæðið
’,Þjóðfundarsöngur 1851“ greinilega um kynni hans af kvæðum Bjarna,
„Islandi“ og „íslands minni“. Um leið má glöggt sjá það af þessum kvæðum
hve ólík skáld þeir Bjarni og Hjálmar eru í raun og veru. Þar sem Bjarni
lofsyngur hörkuna sem einkennir landið leggur Hjálmar áherslu á það
hvernig harkan hefur farið með landið og þjóðina. í augum Bjarna er landið