Andvari - 01.01.1893, Blaðsíða 44
38
Breta 1864, 20 árum eptir að Rochdale-fjelasið var
stofnað, minntist hann á kaupfjelögin sem stofnuð
voru eptir fyrirmynd Rochdale-fjelagsins, og sagði á
þessa leið: »Jeg skal fúslega kannast við, að fyrir
»10 árum hefði jeg talið það rugl eitt, ef einhver
»hefði spáð því, að kaupfjelögin næðu þeim viðgangi,
»sem þau hafa þegar náð í norður-hjeruðum Englands.
»Jeg mundi hafa svarið fyrir, að fátækir handiðna-
»menn gætu myndað slík samtök —, þau samtök,
»sem nú bera höfuð og Ijerðar yfir öll önnur samtök
»almennings, svo mikill og skjótur er vöxtur þeirra,
»og grundvöllur þeirra að sama skapi traustur«. —
Eptir að Gladstone sagði þetta, hafa kaupfjelögin
fjórfaldazt, og þau myndað hið volduga samband,
sem þau hafa nú í stórsölufjelögunum á Englandi og
Skotlandi.
Fyrirkomuiag hinna brezku kaupfjelaga er á
þessa leið: Nokkrir menn, sem hafa komið sjer
saman um að stofna kaupfjelag, safna með tillögum
sín á milli svo miklu fje, að þeir geti keypt og
borgað út í hönd dálítinn vöruforða frá einhverjum
stórkaupmanni — eða nú orðið frá stórsölufjelaginu—,
og fá þeir þá vöruna með sama verði og smákaup-
maðurinn fær hana, og því miklu ódýrri en sama
vara er seld í búðinni hjá smákaupmanninum.
Þessum vöruforða skipta nú fjelagsmenn á milli sín,
eptir því sem hver vill kaupa, og borgar hver út í
hönd það sem hann tekur. Enginn fœr eyrisvirði að
láni. Og vöruverðið er sett, ekki svo lágt sem verða
má, eins og hjá pöntunarfjelögum vorum, heldur
eins og verðið er hjá smákaupmönnum þeim, sem
fjelagsmenn annars verzla við. Fjelagsmenn fá þá
vöruna einmitt með sama verði og þeir gátu fengið
hana hjá kaupmanninum, — og ekkert ódýrri. Hvaða
gagn er þá að fjelagsskapnum ? kann einhver áð