Andvari - 01.01.1893, Blaðsíða 112
106
ytri skilyrði fyrir því, að þess verði notið. í algjörðu
■stjórnar- og lagaleysi er hugmyndin numin burtu
með grundvelli sínum. Þar er ekkert frelsi, en að
vísu heldur ekkert ófrelsi. Þessi tvö einkenni liggja
Ijóst í orðinu eptir þeirri þýðing, sem það hefur
manna á meðal. En það er eitt atriði enn í hug-
myndinni um frelsi, sem þarf ýtarlegri skýringar.
Ef vjer fyrst um sinn segjum, að frelsi sje sjálfræði
rjettarþegns til þess að breyta eptir eigin vilja, ligg-
ur það nærri að halda, að öll bönd, sem aðrir leggja
á breytni hans eptir eigin geðþótta, sje skerðing á
freisi þess, er njóta átti. En því er í raun og veru
ekki þannig varið. Vjer sjáum, að væri þetta svo,
yrðu öll hin margvíslegu rjettindi, sem borgari í
lögskipuðu fjelagi nýtur, að falla undir orðið frelsi,
með öðrum orðum rjettur yrði sama og frelsi, svo
langt sem hann næði. Það er og að vísu venju-
legt að nefna fjelags- og mannrjettindi þessu nafni;
þannig eru t. a. m. ýms afbrot í 20. kapítula hinna
almennu hegningarlaga nefnd »röskun á frelsi manna«
o. s. frv. En það verður ekki sagt eptir skýring
þeirri, sem þegar er gjörð á orðinu frelsi, að það
sje betur fallið til að tákna þessi rjettindi en önnur.
Vjer höfum lögheimilað leyfi til þess að njóta eigna
vorra eptir eigin vild. Þá yrðu brot á móti eignar-
rjettinum, rán, þjófnaður, svik, o. s. frv. röskun á
frelsi manna. Vjer höfum lögvaninn rjett til þess
að lifa, og þá yrði manndráp hin mesta frelsisrösk-
«n o. s. frv. En almannamál kynokar sjer við að
aðhyllast þessa þýðing orðsins, enda missti það, eins
og áður er sagt, að svo miklu leyti allt sjerstakt
hugmyndargildi við það að falla saman við hug-
myndina um rjett, svo langt sem hann nær. Ilinni
þrengri merking, sem því er tíðast gefin í lögum og
rjettarfræðum, þar sem það er haft sem sameigin-