Hugur - 01.01.1988, Blaðsíða 117

HUGUR
NELSON GOODMAN
undir eðlishneigð okkar til að líta á sannleikann eins og
endurspeglun eða nákvæma eftirmynd; og við verðum fyrir ei-
litlu áfalli í hvert sinn sem við tökum eftir þeirri augljósu stað-
reynd að setningin „það rignir“ er eins ólík slagviðri og hægt
er að vera. Þessi mikli munur á jafnt við um sannar og ósannar
lýsingar. Við þurfum því sem betur fer ekki að fást hér við hið
erfiða og tæknilega efni um eðli sannleikans; við getum einbeitt
athygli okkar að lýsingum sem eru óneitanlega sannar. Við
verðum að horfast í augu við þá staðreynd að jafnvel hinar
sönnustu lýsingar komast hvergi nærri því að vera eftirmyndir
heimsins eins og hann er.
Kerfisbundnar lýsingar á heiminum standa jafnvel enn ber-
skjaldaðri gagnvart þessari aðfinnslu, eins og ég hef minnst á:
því að þær eru reistar á nákvæmlega tilteknum frumþáttum,
uppbyggingarforskriftum o.s.frv., en ekkert af þessu er ein-
kenni á heiminum sem er verið að lýsa. Sumir heimspekingar
halda því þess vegna fram, að ef kerfisbundnar lýsingar eru
ónáttúrulegar, þá ættum við að lýsa heiminum á ókerfis-
bundinn hátt til að færa lýsingarnar meir til samræmis við
heiminn. Hér er gengið út frá þeirri forsendu að ef lýsing er
ófullnægjandi að einhverju leyti, þá sé hún það einmitt að því
leyti sem á skorti að hún sé óafbökuð mynd og að markmiðið sé
að finna lýsingu sem fer eins nærri því og mögulegt er að vera
lifandi eftirmynd. En þetta markmið er tálsýn. Því að við
höfum séð að jafnvel hin raunsæjasta mynd er háð venjum og
mannasetningum. í málaralist er valið öðruvísi úr, áhersla lögð
á annað, og aðrar venjur ríkja þar en í tungumáli, en þar engu
síður en í tungumáli lýtur þetta lögmálum miðilsins og þar
gætir engu minni breytileika. Tilraunir til þess að gera lýsingar
sem líkastar myndum virðast missa marks þegar okkur verður
ljóst að það að gera lýsingu að eins óafbakaðri mynd og
mögulegt er þýddi ekki annað en að ein venja væri tekin upp í
stað annarrar.
Það er auðvelt að sjá hvers vegna Goodman telur að skilgreining
Tarskis skuldbindi okkur ekki til samsvörunarkenningar. Þótt „lista-
skilgreining" Tarskis hafi verið gefin, hefur alls ekki verið gerð tilraun
til að greina hinar einstöku setningar. Það hefur ekki enn verið sagt að
„it is raining" er sönn beri að greina svo að ákveðin samsvörun sé milli
„it is raining“ og einhvers annars sem er fullkomlega óháð tungumáli.
115