Hugur - 01.01.1988, Blaðsíða 50

VERUFRÆÐI
HUGUR
held ég að hún dugi til þess að gera grein fyrir flestum þeim
röksemdafærslum sem einhverju máli skipta. En til þess þarf
líka að hlutgera. Ef við neitum að hlutgera nokkum skapaðan
hlut, þá erum við bundin við yrðingarökfræði eina saman (utan
okkur takist að búa til rökfræði sem leyfir greiningu á umsögn
og getur sýnt rökmátt setninga án þess að beita mögnumm).
Yrðingarökfræðin ein saman er augljóslega ófullnægjandi.
Reglan er sú að því fleira sem við hlutgerum, því sterkara mál
fáum við; það er því fleira getum við leitt, með þeim afleiðslu-
reglum sem við höfum, af þeim forsendum sem við gefum okk-
ur.
VI1
Ég sagði áðan að deilur um hlutgervingar og útrýmingar - það
er deilur um hvað ætti heima í nafnlið og hvað ekki - væm
ómerkilegar. Og þær em það frá vemfræðilegu sjónarhomi.
En í ljósi þess sem ég hef sagt síðan getum við séð að þær em
kannski ekki öldungis ómerkilegar ef við skiljum þær sem
deilur um annað en það sem þeim er ætlað að vera um, nefni-
lega sem deilur um annað en það hvað er til.
Niðurstaða alls þessa er þá í fyrsta lagi sú að slíkar deilur
megi skilja sem deilur um það hvaða hlutir eru frumeiningar
veruleikans og hvaða hlutir eiga sér óæðri tilvist. (Um þetta
var fjallað í II, III og IV kafla.) / öðru lagi er niðurstaðan sú að
einnig megi skilja þær sem deilur um hvem rökmátt við eigum
að gefa þeim forsendum sem við viljum byggja einhverja
kenningu á (Um þetta var fjallað í IV. kafla). Þessi skilningur
er freistandi þegar um er að ræða deilur heimspekinga sem
telja eitthvað unnið með því að taka mál rökfræðinnar fram
yfir hversdagsmálið, að minnsta kosti í vísindum. (En þeir
deila gjaman um hvaða hlutir skuli fá að vera gildi breyta.)
Ástæða þessa er sú, að þegar kenning er þýdd yfir á formlegt
mál rökfræðinnar, þá skiptir auðvitað máli hvem rökmátt hún
hefur og deila um hvers skal vísað til í nafnlið og hvers ekki er
þá að hluta til deila um hvem rökmátt á að gefa einhverri
kenningu.
48