Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1941, Blaðsíða 104

80
TÍMARIT Þ J ÓÐRÆKNISFÉL AGS ÍSLENDINGA
á því. Hann sér auðvitað, að guðs-
hugmyndir manna eru mismunandi,
svo að þó að menn noti sama orðið,
er það, sem það á að tákna, næsta
ólíkt í hugum þeirra. Sjálfur virð-
ist hann standa býsna nærri pan-
þeismanum, guð er alt, en samt
tekur hann fram, að hann trúi því
að guð sé persónulegur. Þessar
skoðanir hans eru naumast nógu vel
settar fram eða naumast gerðar
nógu ljósar, til þess að hægt sé að
segja með vissu hvar í flokk ætti að
skipa honum. En líklega kærir
hann sig ekkert um, að honum sé
skipað í nokkurn flokk; hann hefir
fundið hjá sér þörf til þess að hugsa
um þessi viðfangsefni og gerir sjálf-
sagt enga kröfu til þess að vera
skoðaður sem tilheyrandi nokkurri
sérstakri heimspekisstefnu.
Greinar hans um ýms mannfélags-
mál og samkomuávörp, ásamt ör
stuttum smágreinum um margvísleg
efni, eru fullar af frumlegum og
heilbrigðum athugasemdum. Stund-
um eru þær kjarnyrtar og segja
mikið í örfáum orðum, t. d. kemst
hann á einum stað svo að orði: “Þeir
sem trúa, vita án þess þeir skilji, en
þeir sem ekki trúa vita ekki nema
þeir skilji.” Vitanlega er þetta alls
ekki fullgild skilgreining á trú og
trúleysi, en það er stuttorð og kjarn-
yrt lýsing á hugsunarhætti þeirra,
sem trúa í blindni eða eftir því sem
þeim hefir verið sagt, og hinna, sem
leita og vilja skilja áður en þeir
viðtaka nokkuð sem óskeikult.
Ef lýsa ætti í örfáum orðum hugs-
unum Magnúsar, eins og þær birtasl
í þessum greinum hans, mætti ef til
vill segja, að þær séu tilraunir
manns, sem hefir bæði djúpa trúar-
hneigð og sterka siðgæðisvitund, til
að finna úrlausnir á ýmsum helstu
vandamálum á sviði mannfélags-
málanna, siðfræðinnar og trúar-
bragðanna. Það birtist í þeim öll-
um mikil og djúp alvara og löngun
til þess að hafa áhrif á hugi les-
endanna til góðs, leiða þá í þann
sannleika, sem höfundurinn hefir
sjálfur fundið. Slíkir menn vinna
ekki fyrir gýg, þótt þeir séu fáir
sem á þá hlusta eða gefa orðum
þeirra gaum.
Það mætti rita miklu lengra mál
um skoðanir þessa níræða öldungs,
sem hiklaust má telja einn af merk-
isberum íslenska þjóðarbrotsins hér
vestra á sviði andlegra mála og
einn af hinum gáfuðustu íslensku
alþýðumönnum, sem hafa leitast við
að benda fólki á hinar réttu leiðir
heilbrigðrar og göfgandi lífsskoðun-
ar, en rúmsins vegna verður að láta
hér staðar numið. Þeir, sem vilja
kynnast skoðunum hans betur, ættu
að lesa bók hans og reyna að brjóta
hugmyndir hans til mergjar. Að
vísu mundi mörgum það finnast, að
það væri ekki neinn skemtilestur,
en það er áreiðanlegt, að lestur
þeirra skilur meira eftir hjá þeim,
sem nenna að lesa, heldur en margt
af því léttmeti, sem nú er borið á
borð fyrir íslendinga í bókum. Má
þar til færa orð hans sjálfs, þar
sem hann segir, að “persónuleg
skylda allra rithöfunda, skálda og
annara leiðtoga mannanna” sé “að
kenna aðeins það, sem byggir upp
lífið, bætir það og fullkomnar.” Ef
til vill er þetta nokkuð hörð krafa,
og fleira en það sem uppfyllir hana
á rétt á sér; en hún sýnir hugsunar-
hátt hins alvörugefna og hugsandi
manns, sem metur lítils, of lítils, alt
annað en það, sem fræðir og bætir.