Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2011, Page 46

XV VISINDARAÐSTEFNA Hl
FYLGIRIT 66
stofninum: AsaPl peptíðasa (MEROPS M35); repeat in toxin (RTX);
N-acetylglucosamine bindipróteini; Leucyl amino peptíðasa (MEROPS
M28) og brúnu litarefni.
Ályktanir: Þéttniskynjun byggð á einni AHL sameind hefur áhrif
á sýkingarmátt kýlaveikibróðurbakteríu og nægir að slá út AHL
synþasann Asal til að hefta þéttniskynjun hennar. Til eru bakteríuensím
sem sundra AHL sameindum. Asa er því áhugaverð baktería til að
rannsaka hlutverk þéttniskynjunar í þróun sjúkdóms og sjúkdómsvama.
E 89 Reynsla kynslóða íslendinga af refsingum í uppeldisskyni á
tuttugustu öld
Jónína Einarsdóttir', Geir Gunnlaugsson13
‘Félagsvísindadeild HÍ, :landlæknisembættinu, * * 3kennslufræði- og lýðheilsudeild HR
geirg@hr.is
Inngangur: Þegar umræða erlendis hófst á seinni hluta 20. aldar um
alvarlegt ofbeldi gegn börnum var talið að vandamálið væri óverulegt
á íslandi. Ætti það rætur í að félagsleg samskipti og fjölskyldu- og
vinatengsl væru sterkari hér á landi en erlendis. Aukin þekking hefur
þó sýnt að ofbeldi gegn börnum viðgengst hér á landi sem annars
staðar. Markmið rannsóknarinnar er að skoða reynslu Islendinga á
mismunandi aldri af ofbeldi og refsingum sem þeir urðu fyrir sem böm
af hálfu foreldra sinna.
Efniviður og aðferðir: Tekin voru viðtöl við 22 einstaklinga fædda
á tímabilinu 1920-1985, 11 karlmenn og 11 konur. Notast var við
þægindaúrtak og voru viðmælendur valdir með það að sjónarmiði að
hafa jafna kynjaskiptingu og dreifðan aldur og búsetu. Viðtölin beindust
meðal annars að reynslu af refsingum og ofbeldi. Rannsóknin fékk leyfi
vísindasiðanefndar.
Niðurstöður: Hópur viðmælenda úr öllum aldurshópum taldi sig aldrei
hafa verið beitta líkamlegu ofbeldi. Æska sumra þeirra einkenndist þó
stundum af vanhirðu og andlegu ofbeldi. Aðrir viðmælendur nefndu
að í þeim einstaka tilvikum þegar þeir hefðu verið flengdir var um
einstakan og eftirminnilegan atburð að ræða. Nokkrir vom reglulega
flengdir, ýmist eingöngu af mæðrum sínum eða báðum foreldrunum
þegar þeir höfðu brotið af sér. Viðmælendur sem fengu líkamlega
refsingu töldu sig hafa átt refsinguna skilið og þeir ekki borið skaða af.
Ályktanir: Ljóst er að breytt viðhorf til ofbeldis og ásættanlegra refsinga
endurspeglast í frásögnum viðmælenda. Margir viðmælendur benda
á breytt viðhorf til flenginga, einu sinni var það ekkert tiltökumál
að rassskella óþekka krakka en í dag væri það bannað. Ætla má af
samtölunum að þekking á skaðsemi harkalegra refsinga fyrir börn ráði
miklu um breytt viðhorf.
E 90 Deilur og ofbeldi í fjölskyldum og andleg vellíðan fjórtán til
fimmtán ára íslenskra unglinga
Geir Gunnlaugsson1'2, Álfgeir Logi Kristjánsson13, Jónína Einarsdóttir4, Inga Dóra
Sigfúsdóttir2'3
Tandlæknisembættinu, 2kennslufræði- og lýðheilsudeild HR, 3rannsóknum- og greiningu,
4félagsvísindadeild Hí
geirg@hr.is
Inngangur: Börn eru oft saklaus fórnarlömb í eldlínu deilna á
heimili sínu. Hætta er á að þau taki beinan þátt í þeim og að þeim sé
hótað eða hafnað og þau jafnvel beitt líkamlegu ofbeldi. Markmið
rannsóknarinnar er að: (1) meta umfang reynslu íslenskra unglinga
á deilum og líkamlegu ofbeldi í fjölskyldum sínum og (2) rannsaka
samband á andlegri vellíðan unglinga og reynslu þeirra af því að vera
vitni eða hafa reynslu af líkamlegu ofbeldi innan heimilisins.
Efniviður og aðferðir: Þátttakendur voru 3515 grunnskólanemar, 14-15
ára að aldri sem tóku þátt í svokölluðum B-hluta ESPAD (European
School Project on Alcohol and other Drugs) rannsóknarirmar árið
2003. Á grunni svara þeirra var geðheilsa og almenn líðan metin
með matstækjum eins og Symptom Distress Checklist 90 (SCL-90) og
Rosenberg Self-Esteem Scale.
Niðurstöður: Um 22% unglinganna höfðu orðið vitni að alvarlegu
rifrildi foreldra og 34% þeirra höfðu rifist alvarlega við þá. Heldur fleiri
stúlkur en drengir sögðu frá slíkri reynslu. Um 7% unglinganna höfðu
orðið vitni að líkamlegum átökum á heimili sínu þar sem fullorðnir voru
þátttakendur og um 6% þeirra höfðu sjálf lent í líkamlegum átökum við
fullorðna innan veggja heimilisins. Að vera vitni að eða vera þátttakandi
í alvarlegu rifrildi heima og/eða hafa reynslu af líkamlegu ofbeldi við
fullorðinn einstakling á heimilinu gaf auknar líkur á einkennum um
þunglyndi, reiði eða kvíða auk þess að hafa neikvæð áhrif á sjálfsálit
þeirra (p<0,05).
Ályktanir: Margir unglingar á íslandi verða vitni að alvarlegu rifrildi
foreldra á heimili sínu eða líkamlegum átökum þeirra og hafa sjálfir
reynslu af líkamlegu ofbeldi. Slík rejmsla hefur langtímaáhrif á andlega
líðan þeirra. Huga þarf að andlegri heilsu og vellíðan barna þar sem
slíkt ofbeldi á sér stað á heimilum.
E 91 MentisCura aldurstuðull til að meta heilaþroska barna og
unglinga
Paula Newman1, Halla Helgadóttir1, Berglind Brynjólfsdóttir2, Gísli Baldursson2,
Guðrún B. Guðmundsdóttir2, Málfríður Lorange2, Páll Magnússon2, Ásdís L.
Emilsdóttir1, Gísli H. Jóhannesson1, Nicolas P. Blin1, Kristinn Johnsen1, Ólafur Ó.
Guðmundsson2
'Mentis Cura, rannsóknar- og þróunarfyrirtæki, ^bama- og unglingageðdeild Landspítala
paula@mentiscura.is
Inngangur: Heilarit hafa verið notuð til þess að mæla virkni í heilaberki
með góðum árangri. Fjölmargar rannsóknir á athyglisbresti með eða
án ofvirkni (ADHD) með heilaritum hafa verið framkvæmdar og hafa
niðurstöður sýnt fram á tölfræðilega marktækan mun á milli hópa
þeirra sem greindir eru með ADHD og þeirra sem ekki eru greindir með
röskunina. í þessari rannsókn Mentis Cura og Landspítalans var búið
til safn heilarita barna á aldrinum 6-14 ára sem greind voru með eða án
ADHD í þeim tilgangi að þróa aldursstuðul.
Efniviður og aðferðir: í rannsókninni var notast við safn heilarita
216 barna án ADHD og annarra geðraskana til að búa til MentisCura
aldursstuðulinn. MentisCura aldursstuðullinn var þróaður með það í
huga að endurspegla lífaldur þátttakendanna þegar virkni í heilaberki
þroskast með eðlilegum hætti. í samanburðarhópnum voru 150
einstaklingar með ADHD greiningu. Notuð var nútíma, tölfræðileg
mynsturgreining við útreikning á aldursstuðlinum og svokölluð robust-
fit línuleg nálgun til að reikna fylgni lífaldurs við aldursstuðulinn, sem
er minna háð áhrifum útlaga en hefðbundin línuleg nálgun.
Niðurstöður: Góð fylgni var á milli lífaldurs og aldursstuðuls. Þannig
að, ef þátttakandi þroskast ekki eðlilega eða ekki í samræmi við aðra á
sama aldri þá ætti það að endurspeglast í ósamræmi milli aldursstuðuls
og lífaldurs þátttakandans. Aldursstuðlar 150 þátttakenda með ADHD
voru síðan bomir saman við aldursstuðulinn hjá þeim sem ekki voru
með ADHD og kom í ljós töluverður munur á hópunum. Þróun
aldursstuðuls innan ADHD hópsins er töluvert hægari með lífaldri.
Þessar niðurstöður eru í samræmi við nýlega rannsókn þar sem MRI
46 LÆKNAblaðið 2011/97