Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2011, Qupperneq 121

XV VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
FYLGIRIT 66
hækkað hvað mest í verði og eins þeim sem ekki teljast til brýnna
nauðsynja. Hugsanleg heildaráhrif á heilsu þjóðarinnar eru ekki augljós
þar sem bæði neysla hollustuvara svo og sætinda og skyndibita hefur
minnkað.
V 120 Tengsl fisk- og lýsisneyslu á unglingsárum og á miðjum aldri
við kransæðasjúkdóma í eldri konum
Álfheiður Haraldsdóttir1, Jóhanna Eyrún Torfadóttir1, Unnur A. Valdimarsdóttir1'2,
Laufey Steingrímsdóttir1 *, Tamara B. Harris1, Lenore J. Launer1, Vilmundur
Guðnason5-6
'Miðstöð í lýðheilsuvísindum HÍ, 2Dept. of Epidemiology Harvard School of Public Health,
Boston, 3rannsóknastofu í næringarfræði HÍ og Landspítala, ^Laboratory of Epidemiology,
Demography and Biometry, Intramural Research Program, National Institute on Aging,
Bethesda Bandaríkjunum 5Hjartavernd, 'iæknadeiid HÍ
alh1@hi.is
Inngangur: Neysla fisks og lýsis er talin geta minnkað líkur á
kransæðasjúkdómum. Fáar rannsóknir hafa verið gerðar á tengslum
fæðu í æsku við kransæðasjúkdóma síðar á lífsleiðinni. Tilgangur
rannsóknarinnar var að kanna tengsl milli neyslu lýsis og fisks á
unglingsárum og miðjum aldri, við kransæðasjúkdóma kvenna.
Efniviður og aðferðir: Um er að ræða aftursýna tilfellaviðmiða
rannsókn. Þátttakendur voru 3.326 konur á aldrinum 69-96 ára, úr
Öldrunarransókn Hjartaverndar sem fór fram á árunum 2002-2006.
Konurnar svöruðu spurningalista um fæðuvenjur á unglingsárum og
á miðjum aldri og var skipt niður í viðmið og tilfelli eftir því hvort
þær greindust með kransæðajsúkdóm í byrjun rannsóknar. Lógístísk
aðhvarfsgreining var notuð til að reikna hlutfallslíkur þar sem leiðrétt
var fyrir þekktum áhættuþáttum.
Niðurstöður: Konur sem neyttu lýsis þrisvar til sex sinnum í viku
á unglingsárum voru 41% (0,59, 95% öryggisbil 0,40-0,91) minna
líklegar til að fá kransæðasjúkdóma miðað við þær sem aldrei neyttu
lýsis. Konur sem neyttu lýsis daglega á unglingsaldri voru 25%
minna líklegar miðað við sama viðmiðunarhóp (0,75, 95% öryggisbil
0,58- 0,97). Svipaðar niðurstöður fundust fyrir neyslu á miðjum aldri.
Ekki fundust marktæk tengsl á milli neyslu fisks á unglingsárum og
kransæðsjúkdóma. Marktæk áhætta fyrir kransæðasjúkdómum fannst
hins vegar fyrir neyslu á meira en tveimur upp að fjórum skömmtum
af fiski á viku, á miðjum aldri (1,65, 95% CI 1,08-2,52), borið sama við
neyslu á tveimur skömmtum á viku eða minna.
Alyktanir: Neysla lýsis á unglingsárum og á miðjum aldri tengdist
vernd gegn kransæðasjúkdómum hjá eldri konum. Aukin áhætta vegna
fiskneyslu kallar á frekari rannsóknir á mögulegum áhrifum meðlætis
eða feiti út á fisk, matreiðslu á fiski, hugsanlegum mengunarefnum eða
öðrum þáttum.
V 121 Próteininntaka og vöxtur íslenskra ungbarna
Ása Vala Þórisdóttir1, Ingibjörg Gunnarsdóttiru, Inga Þórsdóttir1-2
'Rannsóknastofu í næringarfræði Landspítala og HÍ, 2matvæla- og næringarfræðideild HÍ
asavala@landspitali.is
Inngangur: Mikil próteinneysla ungbarna tengist auknum vaxtarhraða
og eykur líkur á ofþyngd og offitu síðar á ævinni. Markmið
rannsóknarinnar var að kanna áhrif endurbættra ráðlegginga um
mataræði ungbarna (frá árinu 2003) á próteinneyslu og vöxt. í
endurbættum ráðleggingum er lögð aukin áhersla á brjóstagjöf auk þess
sem stoðmjólk er ráðlögð í stað venjulegrar kúamjólkur frá sex mánaða
til tveggja ára aldurs, samfara brjóstagjöf og eftir að brjóstagjöf lýkur.
Einnig var markmiðið að kanna samband próteinneyslu og vaxtarhraða.
Efniviður og aðferðir: Handahófsúrtak heilbrigðra, fullburða barna
fæddra 2005 var valið úr Þjóðskrá og var þeim fylgt eftir til 12 mánaða
aldurs. Neysla matar og drykkjar (þar á meðal móðurmjólkur) var skráð
mánaðarlega frá 5-12 mánaða aldurs. Upplýsingum um þyngd og lengd
var safnað frá fæðingu til eins árs aldurs (n=196). Niðurstöðurnar voru
bornar saman við sambærilega rannsókn sem framkvæmd var 10 árum
áður.
Niðurstöður: Próteininntaka sem hutfall af orkuinntöku (E%) var há
miðað við ráðleggingar en hafði lækkað samanborið við fyrri rannsókn.
Aðhvarfsgreining sýndi að fyrir hverja E% aukingu í próteinneyslu
meðal 9-12 mánaða bama jókst þyngdaraukning milli 9-12 mánaða
aldurs um 157 g (p=0,031). Próteinneysla var lægri meðal bama sem
voru á brjósti heldur en þeirra sem ekki voru á brjósti. Þyngdaraukning
frá fæðingu til eins árs aldur var sambærileg milli rannsóknanna
tveggja. Hins vegar þyngdust börnin í síðari rannsókninni marktækt
minna frá sex til tíu mánaða aldurs.
Alyktanir: Próteinneysla íslenskra ungbama hefur minnkað á 10 ára
tímabili sem að hluta til má rekja til breyttra ráðlegginga um næringu
ungbarna frá 2003. Mikilvægt er að fylgja börnunum eftir til þess að
kanna langtímaáhrif lækkaðar próteininntöku og minni vaxtarhraða
síðari hluta fyrsta árs.
V 122 Þáttur mataræðis í selenhag ungra kvenna á íslandi
Edda Ýr Guðmundsdóttir1, Ingibjörg Gunnarsdóttir1-2, Arngrímur Thorlacius3,
Laufey Steingrímsdóttir2
‘Matvæla- og næringarfræöideild HÍ, 2rannsóknastofu í næringarfræði HÍ og Landspítala,
3Landbúnaðarháskóla íslands
iau1st@iandspitali.is
Inngangur: Selen er nauðsynlegt næringarefni fyrir heilsu manna og
hafa rannsóknir tengt bágan selenhag við ýmsa langvinna sjúkdóma.
Jarðvegur og landbúnaðarhættir hafa mikil áhrif á styrk selens og form
þess í fæðu og getur mælst margfaldur munur á selenstyrk sömu hráefna
eftir framleiðslulandi. Nýlegar breytingar á mataræði íslendinga gefa
tilefni til ætla að selenhag hafi hrakað, einkum ungs fólks. Markmið
rannsóknarinnar er að kanna selenhag og selen í fæði ungra kvenna, svo
og framlag einstakra matvæla til selenhags og -neyslu.
Efniviður og aðferðir: Þátttakendur voru 96 konur af
höfuðborgarsvæðinu, 16-20 ára, valdar með slembiúrtaki úr Þjóðskrá,
svarhlutfall 51%. Selen var mælt í heilblóði og þátttakendur svöruðu
gildum spurningarlista um tíðni neyslu. Neysla fæðu og næringarefna
var reiknuð og stuðst við Islenska gagngrunninn um efnainnihald
matvæla, þar sem nýjar mælingar er að finna á seleni. Tengsl selenhags
og neyslu voru reiknuð með Spearman rho.
Niðurstöður: Meðalneysla selens var 50,7pg/dag (±24,6 SD) en
ráðlagður dagskammtur kvenna er 40 pg/dag. Framlag mjólkur/
mjólkurvara til neyslu selens var 27% (±14 SD), fisks 18% (±12 SD)
og kornvara 13% (±6 SD). Marktæk tengsl voru milli selenhags og
heildameyslu selens, svo og neyslu selens úr fiski (r=0,215;P=0,036) og
úr kornvörum (r=0,318;P=0,002) en ekkert samband var milli selens úr
mjók eða mjólkurvörum og selenhags. Meðalstyrkur selens í heilblóði
var 117pg/L (SD 12) en >85 pg/L hafa verið tengd ákjósanlegum
selenhag.
Ályktanir: Selenhagur og selen í fæðu alls þorra íslenskra stúlkna
virðist innan æskilegra marka. Selen úr fiski og korni virðist skipta
mestu máli fyrir selenhag miðað við selenstyrk í blóði, en ekki selen úr
mjólk eða mjólkurvörum, þrátt fyrir háan selenstyrk íslenskrar mjólkur.
LÆKNAblaðið 2011/97 121