Tímarit Máls og menningar - 01.09.1988, Blaðsíða 122

Tímarit Máls og menningar
kaflar sem tilheyra þræði Johnnys og
djöfla hans eru auðkenndir með O (O/
Grenið, O/WC), í hinum kaflaheitun-
um er nafn þess sem kemur við sögu/
þátt (Fxðing Jonnans, Dísari). Þar sem
þræöirnir þáttast saman eru kaflaheitin
samsett (Jonninn/O, O/A ströndinni/
Annari).
Flétta sögunnar er þannig að öðrum
þættinum er brugðið fyrirvaralaust yfir
hinn söguþráðinn, í miðri frásögn, í
miðri setningu, honum síðan brugðið
aftur yfir þann fyrri og þannig koll af
kolli. Sá þáttur sem er undirliggjandi
slitnar ekki, heldur má best ímynda sér
að tíminn líði og atburðir eigi sér stað í
honum án þess að greint sé frá því.
Þannig er helmingur sögunnar ósýnileg-
ur og lesandanum látið eftir að fylla í
eyðurnar.
Það leggur auknar kvaðir á lesandann
að frásögnin er sjónræn. Kaflarnir
minna á stutta búta úr þögulli kvik-
mynd þar sem við sjáum ýmist um-
hverfi og athafnir utan frá eða heiminn
með augum persónanna. Að þessu leyti
er nær að tala um söguauga en sögu-
mann í Stálnótt. Utskýringar og afstaða
eru af skornum skammti. Hvergi er
fullyrt að í upphafi bókar komi Johnny
akandi norður Atlantshafshrygginn,
taki land í fjörunni á Mýrdalssandi,
keyri sem leið liggur til Reykjavíkur og
komi djöflaeggjunum fyrir á Vatns-
endahæðinni þar sem fyrir er afgirtur
kjarnorkusprengjugígur. Því síður er
sagt að unglingarnir fjórir alist upp í
Reykjavík snemma á 21. öldinni eða að
það séu djöflar Johnnys sem fylla þá
helkulda í bókarlok. Þetta er aðeins
minn hugarburður, skilyrtur af þeim
veruleika, raunverulegum og ímynduð-
um, sem ég þekki, ekki síður en þeirri
sjón sem við blasir í bókinni.
Sjónrænar lýsingar setja persónu-
sköpun líka skorður. Þar eru sjónar-
hornin þrjú; ófullkomin sýn á uppruna
og afdrif persónanna, myndskeið með
einstökum athöfnum og/eða minning-
um þeirra og mjög nákvæm mynd af út-
liti og klæðaburði.
Johnny kemur úr undirdjúpunum og
hann hverfur þangað aftur um miðbik
bókar eftir að hafa komið djöflaeggjun-
um fyrir. Upphaflega greinum við að-
eins dökka þúst sem nálgast, síðan sjá-
um við að þetta er svört, straumlínulög-
uð bifreið og það er fyrst í þriðju
tilraun að athygli er beint að ökumann-
inum, Johnny Triumph. Um skeið er
sjón hans fylgt en það er ekki fyrr en
hann er kominn á land og stiginn út úr
bifreiðinni að við sjáum hann utan frá:
I fyrstu virðist hann tilheyra
liðnum tíma en hann er of sam-
settur. Langur og grannur, dökk-
hærður, snöggklipptur, með
dáralokk í spíss niður á mitt enni
og brún sólgleraugu í gylltri
sporöskulaga umgjörð, klæddur
svörtum jakkafötum og þvældri
blúnduskyrtu, tvöföld reim ligg-
ur niður skyrtubrjóstið og er
haldið saman um hálsmálið með
silfurlitri hauskúpu, voldug belt-
issylgja nær þvert yfir mjaðmirn-
ar og skórnir úr leðri, sígildir og
támjóir, allt svo Johnny sýnist
fastari fyrir en hann er og kyrr á
hreyfingu. (31-32)
Þessi texti, sem hljómar eins og kynning
á tískusýningu hjá Karonsamtökunum,
er hin eiginlega persónulýsing Johnnys.
Maðurinn er það sem hann klæðist.
Fatnað, eins og önnur táknkerfi, er þó
hægast að nota til að ljúga, til að sýnast
vera annað en maður er. Við vitum að
376