Tímarit Máls og menningar - 01.09.1988, Blaðsíða 126

Tímarit Máls og menningar
inga. Akvedni greinirinn á nöfnunum
ýtir undir það sem felst í persónulýsing-
unni; Jonnanum, Dísunni, Finninum og
Onnunni eru ekki ætiað að vera annað
en týpur, samnefnari hins dæmigerða
unglings (ef hann er þá til), sem lifir á
tímum eiturlyfja og alltumvefjandi dæg-
uriðnaðar þar sem lausnarorðin eru
„sex & violance".
Sögur Jonnans, Dísunnar og Finnsins
eru í samræmdri stígandi hver við aðra.
A fyrsta stiginu, stigi frumbernskunnar,
er heimurinn þeim óvinveittur. Sagt er
frá fæðingu Jonnans, sem er svertingi
fæddur af hvítri móður og hún „ein veit
hvar faðirinn er. Flver hann er.“ (8).
Drengurinn yfirgefur myrkur og öryggi
móðurlífsins og kemur út í heim þar
sem er kalt og allt of bjart. Finninn hitt-
um við fyrst í súrefniskassa, þar sem
móðirin getur ekki snert hann, þar sem
lífið „flæðir til hans gegnum pípur,
slöngur og vélar." (10). Dísan er ind-
verskt eða asískt tökubarn og er frá-
sögnin af fæðingu hennar lýsing á flug-
taki þar sem móðurmoldin hverfur en
Dísunni er „þrýst að ilmandi barmi,
sætum og stingandi." (12). Þau verða öll
fyrir áfalli í bernsku og á næsta stigi
barndómsins leita þau huggunar í eigin
hugarheimi, í skáldskapnum (sbr. Finn-
urinn og fiskabúrið). A þriðja stiginu
kemur fram hjá þeim kvalarlosti, síðan
nákvæm sjálfskoðun. Því er síðan lýst
mjög nákvæmlega þegar þau klæða sig í
föt/persónuleika áður en þau halda út á
lífið, á vit hinna banvænu djöfla.
Sá heimur sem birtist í Stálnótt er
heimur sambandsleysis, sambandið er í
það minnsta jafn slitrótt og söguþráður-
inn. Umhverfið er fjandsamlegt frá
fyrstu stundu og unglingarnir bregðast
við því með því að sýnast „kúl“. Það
verður þeim að bana að leðurklæddir
djöflarnir eru „kúl“. í stað ástar eða
samlíðunar ríkir losti og ofbeldi. Á
fyrstu blaðsíðu bókarinnar er sagt frá
litlum sjávarlífverum með „makana
gróna fasta við gotraufina" (7), og við
þann tón kveður allt til enda. Samfarir
leiða ekki til lífs heldur dauða, eins og
landlæknir hefur bent okkur á; Stálnótt
er tálnótt.
Annan sker sig úr. Flún er ekki kynnt
til sögunnar fyrr en í seinni hlutanum
og þá á annan hátt en hin. Hún er fötl-
uð, gengur við hækjur, á hund og er
ennþá á stigi hins óhefta ímyndunarafls.
Olíkt einlitum fatnaði hinna er hún í líf-
legum skemmtilegum fötum; sokkabux-
um með fiðrildum og smáfiskum, rönd-
óttu pilsi og „glansandi blússu stungna
með myndum af drekum og börnum að
leik.“ (92). Hún er ekki að reyna að
vera „kúl“ og er kannski þess vegna sú
eina sem lifir af kulda djöflanna. I bók-
arlok stendur hún í sömu sporum og
Johnny áður, með djöflaegg/skáldskap-
inn? í höndunum.
Tákntengslin í Stálnótt eru með ólík-
indum. I einum kaflanum gengur Jonn-
inn fram á lófastóra Z sem krotuð er á
vegg. Þegar ég sá þetta datt mér grímu-
klædda hetjan Zorró fyrst í hug en
mundi síðan eftir teiknimyndasögu um
Sval og Val, Upprisu Z, þar sem þeir fé-
lagar ferðast með tímavél til framtíðar-
innar og nema staðar í einræðisríki sem
minnir að nokkru á Brave New World
Huxleys. Þar er töluð zorska, en hún er
frábrugðin venjulegu máli að því leyti
að öll orð eru sögð afturábak. Einræðis-
herra í þessu framtíðarríki er illmennið
Zorglúbb og er Z tákn ríkisins. Að
þessu leyti á framtíðarsýnin sem Sjón
gefur í Stálnótt hliðstæðu í heimi ungl-
inganna en hún á aðra hliðstæðu í Op-
380