Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1988, Page 136

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1988, Page 136
Tímarit Máls og menningar breyta fjalli, og á þá við hvernig Stefán, hliðstætt Þórbergi, vefur einkennilega heildstæðan heim með hjálp „skáld- sagnaelementa" í bland við minninga- tóninn. Og sjálfsháðið vegur jafn hárná- kvæmt salt á burðarásum í textanum. En þegar minnst er á skáldskap er rétt að huga að einu. Trúlega á þessi nýja bók Stefáns sér mesta samsvörun í Mín- um Mönnum af fyrri bókum hans. Þar er að finna þessa skrýtnu blöndu af skáldskap og einhverju öðru. Til að fyr- irbyggja misskilning, þá nota ég ekki orðið skáldskapur í merkingunni til- búningur. Og ég nota það heldur ekki í einhverri upphafinni merkingu. Það felst fleira í orðinu en blasir við svona við fyrstu athugun. Menn athugi það í rólegheitum. Eg nota orðið hér og nú til að gefa í skyn ákveðna afstöðu til lífs- ins. Og það er eitt af því sem einkennir Að breyta fjalli, að í henni er sannur (búinn að afklisja þetta orð líka til ör- yggis) tónn sem styrkir vitund manns þegar lesið er, um að höfundurinn hafi lifað svo lengi með efnivið sínum og hafi öðlast slíka yfirsýn að hann getur skoðað úr öllum áttum að því er virðist samtímis; ofan af Búlandstindi, utan af sjó, innan úr miðju þorpi - „Hvergi hef ég komið þar sem fremur háttaði til athafnasemi duldra magna en á Djúpavogi á þeim dögum, á dimmum og krókóttum göngustígum milli dreifðra húsa innan um svartar klettaborgir, þar sem hvergi sá ljós, ef ljós skyldi kalla, nema rauðleitan bjarma frá olíulampa í stöku glugga. Jú, tunglskin feng- um við með reglubundnum hætti, svo sem annars staðar, og stjörnuskin er veður leyfði. En það er einmitt þá, þegar tungl veður í skýjum, að ekki sé minnst á skarðan mána, sem ís- lenskir draugar verða aðsóps- mestir.“ (bls. 83). Einsog sjá má af tilvitnuninni hér að ofan hefur frásögn Stefáns yfir sér ein- hvern blæ sem kannski mætti kalla ný- þjóðsagnakenndan, hún vinst einatt úr kímnisögu yfir í draugasögu og síðan þegar minnst varir yfir í kímnisögu aft- ur. Verkkunnátta Stefáns er slík að margir skáldsagnahöfundar mættu öf- unda hann af henni einni, en það sem meira er um vert; hann stýrir þessari kunnáttu, lætur hana ekki ná yfirhönd- inni, og nær þessvegna sterkari áhrifum. Tilgangur hans er ekki að sýna hvað hann kann fyrir sér, heldur að veita les- anda hlutdeild í heillandi og óvenjuleg- um heimi sem þarf að komast á blað. Sá sem les líður gegnum þessa bernsku- sögu einsog lonta niður bugðóttan bæj- arlæk með ótal holbökkum og hringið- um. Stefán er stílisti í bestu merkingu þess orðs; honum er lagið að sýna manni viðfangsefni sitt í sínu persónu- lega ljósi, og hann notar málið mark- visst. Það vísar manni áfram, dýpra. Benedikt skólastjóri á Húsavík hefur greinilega séð honum fyrir góðu vega- nesti. Að mestu leyti fjallar bókin um bernsku Stefáns á Djúpavogi, með millikafla frá Húsavík, þar sem teikni- kennarar reika um hurðlausar snjóhall- ir. og til móts við þessa litlu veröld leið- ir hann annað veifið, svo sem fyrir til- viljun, stóra heiminn: þjóðfélags- ástæður, heimsástand þessara millistríðsára, kreppu, pólitíska baráttu. En einsog endranær bregður hann hlut- unum upp við sinn eigin lampa og skyggnir þá. Hann varast líka að íþyngja bernskulýsingum um of með 390
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.