Tímarit Máls og menningar - 01.06.1998, Blaðsíða 90

SIGÞRÚÐUR GUNNARSDÓTTIR
hans er um leið sköpun rithöfundarins Halldórs frá Laxnesi. Á svipaðan hátt
eiga skáldsögurnar Salka Valka, Vefarinn mikli frá Kasmír og Guðsgjafarþula
rætur að rekja til hugmynda sem aðalpersónan veltir fyrir sér eða atburða
sem hún verður fyrir á þessum miklu mótunarárum.
í Kaupmannahöfn einbeitir Halldór sér að ritæfingum í þeirri trú að þær
muni nýtast honum síðar á ævinni: „hvað er til ónýtis og hvað er ekki til
ónýtis í ævi manns sem er að reyna að búa til bók?“ (Úev 222). Samanlagt
segja minningabækurnar ffá þeim árum sem Halldór stundaði ritæfingar,
ffá sjö ára aldri til tvítugs, eftir það hófst hinn eiginlegi rithöfundarferill. Frá
honum er ekki sagt, enda eru afurðir hans alkunnar.
Að varða sinn veg
Halldór ber alla tíð mikla virðingu fyrir menntun og mikilvægur þáttur í
þroska hins unga skálds er hvernig það kýs að haga sínu námi. Halldór sýnir
sig sem fluggáfaðan krakka sem er alltaf örlítið á undan samferðamönnum
sínum þótt þeir séu oftar en ekki eldri en hann; hann er farinn að lesa innan
við skólaskyldualdur, lærir stef utanað úr Tennyson „laungu áður en ég skildi
alvanalegan enskan texta“ (íth 147), og tungumál virðast smjúga inn í hann
fýrirhafnarlaust. En þegar kemur að menntaskólanum kemur babb í bátinn.
Gáfurnar vantar ekki en áhuginn hverfur, eða hverfist réttara sagt um einn
hlut; Barn náttúrunnar. Hann getur ekki beygt sig undir reglur skólans, stílar
verða alltaf að skáldskap og Halldór man ekki eftir að hafa „nokkurntíma
feingið svör við nokkru sem ég spurði í Menntaskólanum.11 (S 12-13).
Halldór eyðir töluverðu púðri í að sanna að það sé vegna áhugaleysis en
ekki getuleysis sem hann flosnar upp úr Menntaskólanum: „Nú var búið að
kosta mig til náms í ein fjögur ár; fyrst fagrar listir sem mér þóttu ljótar,
þaráeftir lestur til gagnfræðaprófs sem er lægst prófa á jörðu. Nú stóð mér
reyndar opin leið í lærdómsdeild Mentaskólans og heyrði undir venjulega
námsbraut embættismanna; en fátt var mér fjær skapi en slík leið [...]“ (S
9). „Ég hélt að þekkíng af hvaða tæi sem er kæmi rithöfundi í góðar þarfir,“
segir faðir Halldórs en hann sagðist sjálfur vilja varða sinn veg og það gerði
hann með markvissri sjálfsmenntun. Af þeirri menntun er Halldór afar
stoltur, eins og best sést þegar hann fjallar um tungumálakunnáttu sína.
„[. . .] skrefið úr íslensku til skandínavískra mála er svo létt að maður er
búinn að stíga það án þess að hafa tekið eftir því,“ segir hann í í túninu heima
(198). Þrátt fyrir þetta er hann montinn af dönskukunnáttu sinni og minnist
á hana æ ofan í æ í öllum bókunum. Sænska var jafnvel enn auðveldari
viðureignar en danskan: „ég skildi óðar alt sem hún sagði, enda kom uppúr
88
TMM 1998:2