Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1998, Blaðsíða 123

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1998, Blaðsíða 123
AF HAFNAR-ÍSLENDINGUM Á DÖNSKU LEIKSVIÐI 19. ALDAR handa leikflokknum í Lille Gronnegade í hinu fræga skáldgáfukasti sínu, „den poetiske raptus“, eins og Danir kalla það. Konunglega leikhúsið hefur jafhan staðið á sömu slóðum og það gerir enn í dag við Kóngsins Nýjatorg. Bygging sú, sem nú stendur, er frá 1874. Þegar hún var tekin í notkun, var gamla leikhúsið rifið. Það var teiknað af Nicolai Eigtved, einum fremsta arkitekt Dana, og þótti mörgum mikil eftirsjá að því. Það var talsvert lægra undir þak og minna í sniðum en nýja húsið, sem miðaðist fremur við þarfir óperunnar en venjulegra leikrita. Kaupmannahöfn var í þann tíð umlukin virkismúrum, sem voru löngu síðar rifnir og enn sjást menjar um í sumum götu- og staðarnöfnum borg- arinnar. Stóð leikhúsið rétt utan við aðalbyggðina, ekki langt frá konungs- höllinni, og má segja, að þetta staðarval hafi að mörgu leyti verið táknrænt fyrir hlutverk þess. Konunglega leikhúsið varð sem sé ffá upphafí vega hvort tveggja í senn: leikhús konungs og hirðar jafnt sem almennra borgarbúa. í áhorfendasal þess kom saman fólk af öllum stéttum, þó að innri skipan hússins og mishátt verð aðgöngumiða kæmu í veg fyrir, að siðfágaðir og glæsibúnir borgarar þyrftu að hafa pöpulinn ofan í sér - eins og fólk af betra tagi léti bjóða sér að lenda jafnvel í næsta sæti við eigin vinnuhjú! Voru neðri svalir, þaðan sem vel sást til sviðsins, aðalverustaður fína fólksins, en hinar efri almúgans. Á gólfinu voru sætaraðir að framanverðu, en stæði aftar. Hinn gagnrýnni hluti áhorfenda, stúdentar og menntamenn, yfirmenn í hernum, upplýstir handverksmenn og aðrir slíkir, hélt sig löngum á stæðunum (parterre) og hikaði sjaldnast við að láta opinskátt í ljós hug sinn til þess sem fram fór á sviðinu. Andi í leikhúsinu gat því verið talsvert frjálslegri og ólíkur því sem við eigum að venjast, enda var hreint ekki fátítt að leikrit væru hrópuð niður, féllu þau ekki í kramið af einhverjum sökum.9 Þetta setti yfirvöld leikhússins í ónotalega klípu. Að sjálfsögðu varð að ætlast til þess af alþýðu manna, að hún kynni sig í viðurvist konunglegra persóna, og raunin varð sú, að leikhússtjórnin stækkaði sætaplássið hægt og bítandi á kostnað stæðanna, uns þau hurfu með öllu um miðjan sjötta áratug síðustu aldar. En áður voru miklar breytingar orðnar í leikhúsmálum Kaupmannahafn- ar. Árið 1848 var Konunglega leikhúsið svipt þeim rétti, sem það hafði þá notið í eina öld, að halda eitt uppi leiksýningum innan hinna fornu borgar- múra.10 Breytingin tengdist vitaskuld þeim umskiptum sem þá voru hafin á dönsku stjórnarfari, afnámi einveldis og upphafi þingræðis, sem var að vísu afar takmarkað allt fram yfir aldamót. Hún hafði í för með sér, að hér eftir gátu þeir Pétur og Páll opnað leikhús, ættu þeir til slíks fé og fullnægðu ýmsum formlegum skilyrðum. Einkaframtakið lét ekki á sér standa og þess var ekki langt að bíða, uns risin voru tvö leikhús sem áttu bæði langa lífdaga TMM 1998:2 121
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.