Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1998, Blaðsíða 54

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1998, Blaðsíða 54
ÁRNl BERGMANN skáldskapinn hreinan af allri nytjahyggju. Oft er meiru logið. Tókum dæmi af Kristjáni Albertssyni, sem hefur fyrr og síðar komið með fróðlegum hætti til sögu undirtekta við verk Halldórs Laxness. Margir muna að Kristján var mjög reiður Halldóri, ekki aðeins fyrir skrif hans um „Gerska ævintýrið“ heldur og fyrir Atómstöðina sem hann taldi „pólitískt níðrit“ sem honum yrði ekki fyrirgefið, hvað sem Nóbelsverðlaunum liði. Kristján kveðst hins- vegar hafa hrifist mjög af öðrum helstu verkum skáldsins - en málið er ekki svo einfalt.16 Kristján Albertsson skrifaði frægan ritdóm um Vefarann mikla frá Kashmír (Loksins loksins . . .) og lofaði þá bók hástöfum eins þótt hún þætti hneykslanleg, m.a. vegna hæpins samanburðar á eiginkonum og skækj- um. En þegar kom að Sölku Völku nokkrum árum síðar gat Kristján ekki stillt sig um að hneykslast á Halldóri í ritdómi. Hann lofar að vísu kvenlýs- ingar í skáldsögunni og fleira, en þegar kemur að „lýsingu á yfirstéttarfólki í litlu íslensku sjávarplássi“ þá telur hann margt í henni „bláberar ýkjur og ósannindi, þar sem prestahatur og auðvaldshatur höfundarins svalar sér í algleymingi." Það er athyglisvert að ritdómarinn vill taka sér vald til að úrskurða hvenær skáldsagnahöfundur segir satt eða lýgur um heilar þjóðfé- lagsstéttir, en þetta hér er þó athyglisverðast úr sama ritdómi: Halldór Kiljan Laxness væri meira skáld en hann er ef hann hefði manndóm í sér til þess að vera í skáldsögum sínum ekkert nema skáld.17 „Að vera ekkert nema skáld“ er víssulega jafngildi ýtrustu kröfu um bókmenntir sem ekki láta sér detta í hug að fella dóma um samtíðina, og sú krafa er hápólitísk: ritdómarinn þolir ekki hvernig lýst er Bogesen útgerðar- manni og hans fólki. Hann dregur ekki dul á að hann vill að sú „yfirstétf ‘ sé tekin mildari tökum en gert er í Sölku Völku. En fleira hangir á þessari spýtu. Margir eru þeir sem vilja gjarna að skáld skrifi ádrepur um illa valdhafa og blási að frelsis glóðum einhversstaðar annarsstaðar - í íran eða Sovétríkjunum sálugu eða Tyrklandi - um leið og þeir fýla grön ef rithöfundar reyna eitthvað svipað hér og nú. Óþarft að vera að slíku hér, segja menn. Þeir hafa auðvitað rangt fyrir sér. En þó er í slíku nöldri sannleikskorn að finna. Sú freisting eða þörf að skrifa afstöðubók- menntir fer vissulega að nokkru leyti eftir því hve brýn þau málefni eru sem á þjóðum og minnihlutahópum og lágstéttum brenna. Meðan rússneskir bændur voru ófrjálsir menn var erfitt fyrir sæmilega rithöfunda að sneiða hjá því böli sem bændaánauðin var, enda gerðu þeir það ekki. Alan Paton og Nadine Gordimer hlutu að fella sinn dóm yfir kynþáttalöggjöf sem hvítir menn settu í Suður-Afríku - með því meðal annars að skrifa um afleiðingar 52 TMM 1998:2
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.