Tímarit Máls og menningar - 01.06.1998, Blaðsíða 160

RITDÓMAR
Guðrún segir sögu sína innan úr hjúpi
sorgar. Hún gengur í hring og skoðar líf sitt
í sögu sem byrjar á setningunni: „Sit og
góni út um gluggann.“ Og hjúpurinn er vel
hljóðeinangraður. Sagan hljóðlaus, eins
hljóðlaus og nokkur heimur getur orðið
þegar þjáningin hefur gert allt að engu.
„Ég er eins og Guðrún nafna mín í
Laxdælu, hef ung átt íjóra menn,“ segir
Guðrún og þegar hún skoðar ævi sína,
byrjar hún á eins konar formála að ást-
inni sem birtist í líki kennara í háskólan-
um. „Hann var góður í gegn en í honum
líkamshræðsla, ekki óalgeng í mennta-
fólki,“ segir Guðrún. Hún er orðin
mannbær, en reynslulaus, og kennarinn
í leit að aðdáanda. En sambandið er lítið
annað en náttúrusljór hlutverkaleikur.
Hann kviknar aldrei neistinn.
*
En kveikiþráðurinn í Guðrúnu er
brunninn upp og þegar Þorvaldur, fyrsta
ástin, mætir á svæðið, dottinn „út úr
skóla og var að reyna að vera skáld og
tókst það með glans, enda bæði glamp-
andi gáfaður og rótduglegur," springur
konan út í höndunum á honum. Þó ekki
manneskjan, því eins og Guðrún segir
sjálf: „Mér datt ekki í hug að reyna að
vera neitt.“ En Guðrún hefur stigið
skrefið frá því að vera ekki aðdáandi
kennarans yfir í það að vera aðdáandi
Þorvaldar. Hann hefur kveikt í henni og
þau einbeita sér að því um hríð að elska
sama manninn - hann. Því fór sem fór.
Það kom „einhvers konar surg“ í konuna,
eins og verða vill þegar hún mitt í ástinni
sjálfri er orðin minna en ekki neitt. Það
var „komið öööö í þögnina" á milli
þeirra, sem þýðir að hún var leið, ófull-
nægð og óánægð. Hann vildi ekki heyra
það, því brothætt sjálfsdýrkun hans hefði
beðið hnekki - svo hann var á undan: „Ég
er ekki tilbúinn fýrir sambúð.“
Komið pláss fyrir mann númer tvö:
Þórð, sem var jöklafræðingur, nett laus-
gyrtur. Guðrún búin að vera í sambandi
þar sem hún gaf allt, en fékk ekkert, var
áheyrandi en fékk ekki að tjá sig, dáði en
var ekki dáð, lét lítið fyrir sér fara og var
óánægð. Vildi eitthvað skárra. Fékk
skárra. Fékk Þórð sem vísaði henni ekki
á dyr, þótt hún gerði kröfur. Þau voru
hamingjusöm í mörg ár. Svo kom dóttir-
in, Steina, og eins og verða vill, stundum,
missti hann hluta af athyglinni og sótti
hana þá til annarrar konu. En þá höfðu
áherslurnar í gildismatinu breyst hjá
Guðrúnu; önnur ást hafði orðið til - ást
móður og barns. Hjónasælan fékk „vont
bragð sem hvarf aldrei... En góða upp-
eldið og innbyggða þægðin og óttinn við
ljót sár héldu okkur saman. Við vorum í
hjónabandi til að gera fjölskylduboð
framtíðarinnar þægileg. Ógeðsleg til-
finning.“
* * *
Ógeðsleg tilfinning og vond skuggahlið
á ástinni. Henni er lokið og um skeið er
tímanum eytt í að láta hjónabandsþræð-
ina trosna endanlega í sundur í gagn-
kvæmu áhugaleysi. Upphefst ný leit að
ástinni. Þráin friðuð með einnar nætur
ævintýri. Enn leitað að ástinni og hún
birtist í Kjartani - kvæntum manni að
norðan. Guðrún er búin að prófa ást þar
sem hann er æðri, hún óæðri. Hún hefur
þegar reynslu af hefðbundinni hjóna-
bandsást, sem ku þróast úr ást, yfir í
kærleika, væntumþykju, gagnkvæma
virðingu, vináttu - þótt þess sjáist lítil
merki í framkomu Þórðar. En það er
ennþá eitthvað sem sefur; kannski „óð og
sterk gyðjan“ sem Guðrún segir blunda
í okkur öllum.
Það er þessi gyðja sem Kjartan vekur
upp, líkamlega konan. Hún tryllist af lífi
þegar hún vaknar og fýrir Guðrúnu er
þetta ást. Hún er tilbúin til að kasta öllu
frá sér fyrir Kjartan - og hann fyrir hana.
En hann heykist á því þegar á hólminn er
komið. Hann er sama fullorðna barnið
og hinir mennirnir hennar; Þórður sem
vildi bara lof um sig, Þorvaldur sem
158
TMM 1998:2