Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1998, Blaðsíða 146

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1998, Blaðsíða 146
RITDÓMAR Og allt er umlukið dulúð þjóðsög- unnar: sögumaður er týndur í sögum; dauði afa hans hefur komið til hans í ýmsum útgáfum: hann er ýmist stangað- ur til bana af nauti í Lækjargötunni, frýs í hel fyrir utan kjallaradyrnar heima hjá sér eða deyr úr berklum á Farsóttarheim- ilinu. Þar segir hann konu sinni sögu af afa sínum, Magnúsi, sem finnur selsham utan við helli nokkurn, tekur hann til handargagns en rekst svo á grátandi konu. Þetta er kunnugleg saga og er reyndar til í nokkrum útgáfum í þjóð- sagnasöfnum. Endalokin eru þau sömu hér og í Þjóðsögum Jóns Árnasonar: konan, selurinn, finnur haminn sinn og hverfur til hafs. Það er nokkuð um slíka notkun og spuna með þjóðsögur í verk- inu, ekki alltaf jafn áberandi; stundum felst þetta í orðalagi einsog í lýríkinni „sunnan við sól og austan við mána“ sem mig minnir að sé úr norskum ævintýr- um. Og þjóðtrúin er samofin hug- myndaheimi verksins: ósýnileg hönd leiðir Ragnar burt ffá bráðum bana, hann sér sjálfan sig sem lítinn dreng ganga út úr byggingu. Löngu síðar þegar hann er orðinn leigubfisstjóri situr pabbi Ragnars í framsæti leigubfisins fyrir utan heimili hans, þá löngu dáinn. Um spegilgljáandi sali Eftir því sem líður á verkið hljóta samfé- lagslegir þættir þess meira vægi. Það taka að skjóta upp kollinum sögulegar per- sónur: Brynjólfur Bjarnason kennir ung- um kommúnistum díalektík, Einar Ol- geirsson sendir frá sér dreifibréf og spjallar við eina söguhetjuna og Björn Bjarnason tekur til máls í bæklingum kommúnistaflokksins. Fimmti og síðasti hluti verksins fjallar um aðdraganda að og þátttöku Olla og Ragnars í spænsku borgarastyrjöldinni, styrjöld ljóðskáld- anna. Frásögnin eða frásagnarbrotin eru kímin en þó er í þeim harmrænn þáttur. Stjórnmálahreyfingar aldarinnar eru ekta, vinstrimennskan er ekki gerð að mein- lausu og hlægilegu brölti furðufugla einsog mér þótti tilhneigingin vera í Rauðum dögum. Hugmyndir þessa fólks skipta máli þó orðræða sannfæringar- innar sé ljóðræn; Ragnar er spádómsleg- ur í boðun sinni: Nú tók hann að segja verkamönnun- um, kolbikasvörtum og skítugum í kolarykinu, að í framtíðinni myndu þeir ganga um spegilgljáandi sali í snyrtilegum buxum og skóm, að börn- in þeirra myndu sitja á sérstökum rannsóknarstofum og leysa allar helstu ráðgátur tilverunnar. Líf þeirra yrði að lokum svo fullkomið að ef guð væri til myndu þeir geta hringt í hann. (159) Spádómar Ragnars hafa ekki ræst þó að í núinu séu sumar persónurnar orðnar moldríkar og eigi skíði sem sögð eru úr ffiabeini. Þær hafa einfaldlega losað sig við fortíð sína og hugmyndir hennar um leið, þó með eftirsjá sé. Með aldrinum breytist fólk í sagnfræðinga og hreinsar burt atvik einsog orma úr fiski, einsog sögumaður kemst að orði. Við sömu götu og fjölskyldan býr stúlka sem heitir Dagbjört og er sérstaklega góð við fá- tæku börnin, gefur þeim föt og mat. Pabbi hennar er múrarameistari og æpir svívirðingar að kotungskrökkunum. Þegar dóttir hans deyr úr berklum lítur hann á það sem refsingu fyrir hvað hann var vondur við fátæku börnin. Þegar Dagbjört dó gaf hann allt frá sér og endaði sem dyravörður hjá góð- gerðarstofnun í eilífri leit að fyrirgefn- ingu, en fátæku börnin uxu úr grasi, urðu sum efnuð og litu þá illkvittnu augnaráði á þennan umkomulausa dyravörð sem eitt sinn lét ljót orð falla. Hér er ekki fyrir að fara göfgi og helgi hinna fátæku í rómantískum skilningi. Allir eru breyskir. Að sumu leyti eru stjórn- málaskoðanir og innlifún persóna þó gerðar yfirborðskenndar: Olli harmar það mest að mega ekki skýra son sinn Stalín. Þátttaka Ragnars og Olla í spænsku 144 TMM 1998:2
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.