Skagfirðingabók - 01.01.1969, Qupperneq 32

SKAGFIRÐINGABÓK
því verðlausir. Það styrkir frásögn Jóns Sigurðssonar, að Ástungu-
jarðir allar, ásamt Víðinesi og Fjalli, urðu síðar eign Helgu á Hraun-
um, sonardóttur Björns.
Þegar ég fylgi Birni og Helgu konu hans að Neðra-Ási, þá tek
ég fram manntalið frá 1801, til þess að sjá hve margt manna er þar
í heimili. Tel ég fyrst Björn Illugason bónda, 41 árs, og Helgu
konu hans Jónsdóttur, 37 ára. Þá eru næst taldir Björn Björnsson,
sonur bóndans, 15 ára, Pálmi Gunnlaugsson, sonur konunnar, 14
ára, Gunnlaugur Björnsson, sonur hjónanna, 9 ára, og auk þess einn
vinnumaður og ein vinnukona. Þá er einnig talin stúlka, 13 ára, sem
vafalaust hefur verið fósturbarn eða tökubarn.
Björn Björnsson, sem í manntalinu er nefndur, fæddist Birni 111-
ugasyni fyrir hjónaband. Taldi hann við manntal 1816 fæðingarbæ
sinn Ytra-Vallholt. Móðir hans var Sigríður Símonardóttir. Giftist
hún síðar Hrólfi Þorsteinssyni. Bjuggu þau á Grófargili, ípishóli
og víðar í Skagafirði.
Ef verða mætti til þess að gefa nokkra lýsingu af Birni Illugasyni
og búskap hans í Neðra-Ási, tek ég hér upp að mestu leyti orðrétt-
an kafla úr handriti Gunnlaugs heitins Björnssonar, kennara og
bónda í Brimnesi:
Margar sögur hafa farið af fésýslu Björns og gróðabrögðum. Þá
er hann var orðinn bóndi í Neðra-Ási og hreppstjóri, hafði hann
margt sauðfjár. Þá kom sumar það, er mjög var stutt og hart, nefnt
almennt þriggja vikna sumar.1 Björn hafði fargað miklum hluta fjár
síns um haustið, því að uggvænlega þótti honum horfa um heyfeng
sinn og annarra. Vetur lagðist að snemma, og þótti Birni þá minna
að gert um fækkun fjár, bæði hjá sér og grönnum sínum en hon-
um þótti þurfa. Sagt er, að búinn væri hann að farga bústofni sín-
um öllum fyrir jólaföstu nema einni kú, en hana felldi hann skömmu
1 Þetta hefur verið efalaust á allra fyrstu árum Björns í Neðra-Ási. Þá voru
harðindi á Norðurlandi.
30