Skagfirðingabók - 01.01.1969, Side 100

SKAGFI RBING ABÓK
nefna nú réttar áherzlur máls. Þá tíðkaðist ekki heldur, að menn í
alþýðustétt lægju yfir ljóðum sínum til að snurfusa þau og klippa
af þeim illhærurnar. Þau flugu út í veröldina eins og hver önnur
náttúrubörn með ásköpuðum kostum eða göllum. Oft fæddust eins
og tvær hendingar af skyndingu, en síðan var prjónað neðan við eða
ofan og vildi stundum hatta fyrir. En af og til fæddist líka meitluð
staka, heilsteypt og skínandi, snjöll hugsun færð í viðhafnarbúning
skáldamáls eða á látlausu, stuðluðu alþýðumáli. Fáeinar slíkar perlur
skína í sjóði Jóns Gottskálkssonar innan um verðminni gripi. Deila
má um, hvort réttara hefði verið að halda hinum betri vísum einum
til haga, en leyfa öðrum að sökkva í djúp gleymskunnar. Ég hygg
það hefði verið rangt. Ef við höfum lengi farið yfir ber hraun og
gráa eyðisanda, hrífumst við meir, þegar okkur ber loks óvænt í
gróinn unaðsreit, en ef við reikum alla tíð í grösugum dölum. Töfrar
íslenzkrar náttúru eru að minni hyggju ekki hvað sízt fólgnir í hin-
um undarlegu skilum ljótleika og fegurðar, hrjósturs og gróðursæld-
ar, þrengsla og víðsýnis. Getur ekki vcrið líkt farið um skáldskap-
inn?
Annað er og hollt að hugleiða: Bera ekki sumar vísur Jóns Gott-
skálkssonar þess merki, að skáldskapur hans hefði getað orðið meira
en lágvaxið kjarr, ef gróðurskilyrðin hefðu verið önnur? Það þurfti
vissulega mikið andlegt atgervi til þess að vaxa hærra á þeim tímum.
Mér er til efs, að margir þeirra, sem nú yrkja snoturlega, af smekk-
vísi og nokkru listfengi, hefðu risið í öllu meiri hæð en Jón okkar,
ef þeir hefðu átt að standa í sporum hans. Þess vegna ætti að mega
halda til haga stökunum hans um sinn, þó að langt sé síðan þessi
snauði Skagamaður var allur og þúfan hans í Ketugarði sé sjálfsagt
jafnlág orðin hinum smávaxna gróðri norðurhjarans.
Margir hafa lagzt á eitt að safna saman kveðskap Jóns Gottskálkssonar, en
meiri hlutinn var einungis til í munnlegri geymd. Það sem nú hefur safnazt
eru alls 96 bragir, kviðlingar og stökur, auk hinna prentuðu rímna. Eflaust
mætti grafa upp fleira, ef betur væri leitað. Eg vil þakka öllum þeim, sem
hafa ljáð mér lið og tekið þátt í þessari eftirleit af áhuga. Þar er fyrst að
98