Tímarit um menntarannsóknir - 01.06.2012, Síða 21

21
Rauntengsl eða merkingartengsl?
þýsku og þar með orsök þess (en skiljan-
lega ein af mörgum orsökum þess) að
hann geri þýskustíla. Til að staðreyna til-
gátuna mætti gera mælingar á fylgni milli
þessarar löngunar unglingsins og ástund-
unar hans við þýskustílana. Upplýsinga
um löngun hans yrði til dæmis aflað með
viðtölum eða skriflegum svörum við
spurningum um hana og henni gefin stig á
skala. Ástundun við þýskustílanna yrði til
dæmis mæld í skilum á þeim.
Gerum nú ráð fyrir að unglingurinn
reynist hafa mikla löngun til að kunna
þýsku en trassi þýskustílana. Ef draga
ætti ályktanir af því einu þá blasir við
að löngun hans til að kunna þýsku gæti
dafnað án þess að hann vildi vinna það
til að gera þýskustíla. Ef um náttúrulegan
veruleika væri að ræða þá jafngilti það því
að vatnsstaða í brunni væri óháð regni á
svæðinu. Við myndum álykta af því að
engin orsakatengsl væru á milli þessara
tveggja breytilegu þátta. Trúlega vegna
þess að brunnurinn drægi vatn lengra að,
en mögulegar skýringar færu auðvitað
eftir aðstæðum og hegðun vatnsborðsins í
brunninum. Sama gildir um löngunina til
að kunna þýsku og léleg skil unglingsins
á þýskustílum. Munurinn er þó sá að á
meðan rigning og vatnsstaða í brunni geta
ekki verið í öðru sambandi en orsakasam-
bandi þá getur löngun til að kunna þýsku
og að gera þýskustíla verið í merkingarlegu
sambandi. Nemandi getur til að mynda
túlkað aðstæður sínar svo að þótt almennt
sé honum gagn að þýskustílum þá sé
hag hans – sem nemanda í þýsku – betur
borgið að þessu sinni með því að horfa á
gamlan Derrick-þátt á Youtube.
Í rauninni er erfitt að hugsa sér að sam-
bandið geti verið öðruvísi. Ekki þannig að
það að langa til að kunna þýsku og vilja
gera þýskustíla sé eitt og hið sama, heldur
hitt, að hafi það fyrra áhrif á hið seinna þá
sé það vegna þess að löngun unglingsins
til að kunna þýsku hefur því aðeins áhrif á
ástundun hans í þýskustílum að hann vilji
læra þýsku og telji sig munu gera það með
því að gera stíla. Hvort sem unglingurinn
nú trassar þýskustílana þrátt fyrir mikla
löngun til að kunna þýsku eða ekki þá væri
skýringanna að leita í merkingartengslum.
Hann liti svo á að hann myndi eða myndi
ekki læra næga þýsku við að gera þá.
Erfitt er hins vegar að hugsa sér að hann
langaði heitt og innilega að kunna þýsku
en að það hefði engin áhrif á vilja hans til
að læra hana! (Wittgensteinsk dæmi um
fáránleika þess að telja mann ástfanginn
sem segist ástfanginn en sýnir alls engin
merki um ást sína koma hér í hugann til
samanburðar.) Til þess yrði hann að dvelja
við þá hugsýn að skilja þýsku og tala hana
án þess að hugleiða raunhæfar leiðir til
að það yrði að veruleika. Hugsanlegt – en
þannig er mannlegt líf trúlega ekki vegna
þess að hugsun um eitt leiðir af sér hugsun
um annað sem okkur finnst vera því tengt
á einhvern hátt.
Orsakatengsl (e. causal relationships)
ráða því hvort regnið hefur áhrif á vatns-
stöðuna í brunninum. Merkingartengsl (e.
conceptual/logical relationships) ráða því
hins vegar hvort löngun unglingsins til að
kunna þýsku hefur áhrif á ástundun hans
í þýskustílum. Auðvitað má hugsa sér að
gera úr merkingartengslum jafngildi or-
sakatengsla, að það sem það merkir fyrir
unglingnum að kunna þýsku og að gera
þýskustíla séu einfaldlega hlekkir í keðju