Tímarit um menntarannsóknir - 01.06.2012, Blaðsíða 134

134
Hafdís Guðjónsdóttir og Jóhanna Karlsdóttir
skólakerfinu. Á síðari árum hafa skilgrein-
ingar og markmið breyst og þróast frá því
að snúast fyrst og fremst um þátttöku fatl-
aðra nemenda í almenna skólakerfinu í þá
átt að draga úr útilokun og óréttlæti gagn-
vart öllum nemendum. Æ fleiri líta svo á
að hugmyndin taki til málefna sem snerta
kyn, þjóðerni, stétt, félagslegar aðstæður,
heilbrigði og mannréttindi allra nemenda
í fjölbreyttum nemendahópi. Gert er ráð
fyrir alhliða hlutdeild, aðgengi og þátt-
töku allra nemenda í skólastarfinu sem
byggist á sanngirni, réttindum og virðingu
fyrir margbreytileika (Artiles, Kozleski
og Waitoller, 2011; Booth, Nes og Strøm-
stad, 2003; Loreman, Deppeler og Harvey,
2005; Salend, 2001). Þá þykir mikilvægt að
ganga út frá heildstæðri sýn á nemandann
þegar skólastarf er skipulagt og líta svo
á að hver einstaklingur sé einstakur og
honum sé gefið tækifæri til að blómstra í
fjölbreyttu og sveigjanlegu námsumhverfi
(UNESCO, 2008).
Hugmyndir um skóla án aðgreiningar
eru dæmi um félags- og menntapólitískar
breytingar sem hafa haft áhrif á störf kenn-
ara í löndum hins vestræna heims. Íslend-
ingar tóku þátt í alþjóðlegri stefnumótun
um skóla án aðgreiningar með undirritun
stefnuyfirlýsingar UNESCO í Salamanca
árið 1994 og í Dakar árið 2000. Skóli án
aðgreiningar er stöðugt ferli og þróun sem
hefur að markmiði góða menntun fyrir
alla og að allri mismunun og aðgreiningu
sé útrýmt (UNESCO, 2008). Skilgreining
á skóla án aðgreiningar í Aðalnámskrá
grunnskóla byggist á þessum samþykkt-
um en þar segir:
Með skóla án aðgreiningar er átt við grunnskóla í
heimabyggð eða nærumhverfi nemenda þar sem
komið er til móts við náms- og félagslegar þarfir
hvers og eins með manngildi, lýðræði og félags-
legt réttlæti að leiðarljósi. … gengið [er] út frá
því að allir fái jöfn eða jafngild tækifæri til náms
og að námið sé á forsendum hvers einstaklings
(Mennta- og menningarmálaráðuneytið, 2011, bls.
30).
Skóli sem byggist á þessum hugmynd-
um kemur til móts við ólíkar þarfir nem-
enda og kennslan gagnast þeim öllum.
Markmiðið er að hafa áhrif á viðhorf til
margbreytileika og móta grunn að réttlátu
og sanngjörnu samfélagi:
Í skóla án aðgreiningar ríkir ákveðið viðhorf sem
einkennist af virðingu fyrir rétti allra nemenda
til virkrar þátttöku í námssamfélagi heimaskóla
óháð atgervi þeirra og stöðu. Þessi grundvallar-
hugmyndafræði í skólastarfi hér á landi felur í
sér alhliða hlutdeild, aðgengi og þátttöku allra
nemenda í skólastarfinu (Mennta- og menningar-
málaráðuneytið, 2011, bls. 30).
Sanngirni og réttlæti þarf að vera mið-
depill pólitískra ákvarðana við þróun
skóla án aðgreiningar og tengt skólastefnu
sem byggist á heilbrigði og velferð, lýð-
ræði og mannréttindum, jafnrétti og sjálf-
bærni (Mennta- og menningarmálaráðu-
neytið, 2011).
Aðgengi að almenna skólakerfinu eitt
og sér dugar ekki til, hafa þarf í huga að
í skólagöngu felst að allir nemendur hafi
möguleika á að stunda nám sem gefur lífi
þeirra gildi. Þó að skilgreining á skóla án
aðgreiningar hafi orðið víðtækari með ár-
unum er álitamál hvort breytingar á starfs-
háttum hafi fylgt í kjölfarið (European
Agency for Development in Special Needs
Education, 2012b). Það má t.d. spyrja
hvort hugtakið skóli án aðgreiningar hafi
verið tekið upp án þess að vinnubrögð,
viðhorf og þekking hafi verið samþætt
þessum hugmyndum. Úrræði fyrir nem-