Tímarit um menntarannsóknir - 01.06.2012, Blaðsíða 170

170
Guðrún Björg Ragnarsdóttir og Anna-Lind Pétursdóttir
stöður fyrri rannsókna á áhrifum atferlis-
íhlutana. Í rannsókn Zuilmu Gabrielu Sig-
urðardóttur og Önnu-Lindar Pétursdóttur
(2000) minnkaði truflandi hegðun grunn-
skólanemenda með ADHD að meðaltali
um 59% þegar samningsbundin hvatning-
arkerfi voru notuð. Í erlendum rannsókn-
um þar sem einstaklingsmiðaðar stuðn-
ingsáætlanir byggðar á virknimati hafa
verið notaðar með grunnskólanemendum
með langvarandi hegðunarerfiðleika hefur
yfirleitt dregið verulega úr truflandi hegð-
un (Lane o.fl., 1999), eða um 40–60% að
meðaltali (O´Neill og Stephenson, 2009),
nema í undantekningartilvikum (Kennedy
o.fl., 2001). Svipaða sögu er að segja af
íslenskum grunnskólanemendum sem
sýndu 75% minni truflandi hegðun eftir
að einstaklingsmiðaðar stuðningsáætlanir
byggðar á virknimati tóku gildi í rannsókn
seinni höfundar (2011). Niðurstöður þess-
arar rannsóknar ríma því vel við niður-
stöður fyrri rannsókna á þessu sviði.
Aukin sjálfstjórn með stighækkandi viðmiðum
um frammistöðu
Þrír þátttakendanna sýndu merki um
aukna sjálfstjórn með stighækkandi við-
miðum um frammistöðu í stuðningsáætl-
unum. Andri, Birgir og Davíð áttu það
sameiginlegt að sýna hvatningarbókunum
mikinn áhuga og fylgdu því fast eftir að fá
sína daglegu umbun þegar markmiði var
náð, en með batnandi frammistöðu virt-
ust þessar ytri stýringar skipta þá minna
máli. Jákvæða athyglin frá kennurum eða
ánægja með aukna sjálfstjórn virtist smám
saman verða næg jákvæð styrking fyrir
viðeigandi hegðun þeirra. Þessar niður-
stöður eru í andstöðu við þau neikvæðu
áhrif sem Deci o.fl. (2001) hafa haldið fram
að séu af notkun táknstyrkja og umbunar á
innri áhugahvöt til að standa sig vel. Þvert
á móti viðhélst góð frammistaða eftir að
notkun umbunar og táknstyrkja var hætt,
sem er í samræmi við niðurstöður Came-
ron o.fl. (2001).
Truflandi hegðun Andra, Birgis og
Davíðs jókst ekki þó að notkun hvatn-
ingarkerfis lyki eftir fjórar til sjö útgáfur
með stighækkandi færniviðmiðum. Það
kom fyrri höfundi og kennurum á óvart
þar sem mörg úrræði höfðu verið reynd
án árangurs undanfarin ár. Einstaklings-
miðuðu stuðningsáætlanirnar fólu í sér að
betur var komið til móts við þarfir þátt-
takendanna fyrir athygli og verkefni við
hæfi þannig að þeir þurftu ekki að grípa
til truflandi hegðunar til að fá þeim mætt.
Með hverri útgáfu áætlananna var síðan
dregið úr ytri stýringu hvatningarkerf-
anna þannig að úthald þátttakendanna og
færni þeirra í að stjórna eigin hegðun jókst
smám saman. Jafnframt komu umsjónar-
kennarar oftar óbeðnir til þátttakendanna
eftir að íhlutun hófst, hrósuðu þeim og
hvöttu þá áfram eða veittu aðstoð, svo
stuðningsáætlanirnar virtust einnig breyta
hegðun kennaranna.
Aðrar jákvæðar breytingar
Til viðbótar útkomu úr beinum áhorfs-
mælingum á truflandi hegðun var ýmis-
legt annað sem benti til jákvæðra breyt-
inga hjá þátttakendum í kjölfar íhlutunar.
Til að mynda fóru Birgir og Davíð að rétta
mun oftar upp hönd til að biðja um hjálp
eftir að íhlutun hófst. Fyrri höfundur sá
Birgi aldrei rétta upp hönd í neinni grunn-
skeiðsmælingu og Davíð aðeins einu sinni.