Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2017, Page 87

86
hennar á formálum James en hún leggur áherslu á að skömmin hafi mikil
áhrif á mótun sjálfsmyndar einstaklinga, ekki síst þeirra sem eru hinseg-
in. við getum meira að segja litið svo á, segir hún, að orðið hinsegin (e.
queer) vísi fyrst og fremst til fólks sem er „stillt varanlega inn á bylgjulengd
skammarinnar“ hvað varðar sjálfsskilning þess og sjálfsmynd.25 Í skrifum
Sedgwick um formála James er skömm óaðskiljanleg frá hinsegin kynver-
und og meginhugtakið sem hún byggir kenningu sína á tengist enn frem-
ur hvoru tveggja; hinsegin gjörningsháttur er hugtak sem hún notar við
greiningu á kynverund og vísar til „aðferðar við sköpun merkingar og veru
í tengslum við tilfinninguna skömm og síðar stimplun.“26 Hinsegin gjörn-
ingsháttur er með öðrum orðum einkenni á ýmsum gjörðum sem skapa
merkingu en sú merking þarf ekki að falla ljúflega inn í tvenndarkerfi
sam- og gagnkynhneigðar. Slík nálgun á afar vel við Man eg þig löngum
þar sem samkynhneigð sjálfsmynd er ekki sjáanleg í söguheimi hennar
en sögupersónurnar eru engu að síður á skjön við gagnkynhneigð norm á
margvíslegan hátt og sá hinseginleiki mótar mjög persónulega sjálfsmynd
þeirra.
Skömm Halldórs
Erfitt er að ímynda sér skýrara dæmi um sögupersónu sem er „stillt var-
anlega inn á bylgjulengd skammarinnar“ – og því hinsegin samkvæmt skil-
greiningu Sedgwick – en Halldór Óskar Magnússon í Man eg þig löngum.
Pilturinn er, eins og áður segir, feiminn og á erfitt með að tengjast öðru
fólki, ekki síst sökum þess að hann telur sig vita fyrir víst að hann sé ekki
eins og hann eigi að vera. „Honum hefur alltaf verið sagt að hann væri
öðruvísi en allir hinir,“ segir sögumaður skáldsögunnar – sem segir frá í
25 Eve Kosofsky Sedgwick, Touching Feeling, bls. 63. „Queer, I’d suggest, might use-
fully be thought of as referring in the first place to this group or an overlapping
group of infants and children, those whose sense of identity is for some reason
tuned most durably to the note of shame.“ Sú áhersla sem Sedgwick leggur á
skömm var nýnæmi þegar skrif hennar um James birtust fyrst, því þótt skömm
sé vissulega fyrirferðarmikil tilfinning í lífi hinsegin fólks hefur hún almennt ekki
verið lögð til grundvallar við skilgreiningu á því hvað sé hinsegin eða samkynhneigð
sjálfsmynd. við slíkar skilgreiningar er oftast miðað við kynvitund, kyngervi og
kynhneigð fólks, þ.e. hvernig það upplifir eigið kyn og að hvaða fólki það laðast.
Skrif Sedgwick hvetja þannig til þess að hinsegin sjálfsmynd og reynsla sé skoðuð
frá fleiri sjónarhornum en kyni og kynferðislegum viðföngum.
26 Sama heimild, bls. 61. „In this usage, „queer performativity“ is the name of a
strategy for the production of meaning and being, in relation to the affect shame
and to the later and related fact of stigma.“
Ásta KRistín BEnEdiKtsdóttiR