Tímarit Máls og menningar - 01.06.2014, Síða 75

S t r í ð s m a ð u r o g f r i ð a r h ö f ð i n g i
TMM 2014 · 2 75
Mandela gat ekki hugsað sér að kvænast þessari stúlku og þar sem allt var
frágengið segist hann ekki hafa átt annars kost en að hlaupast á brott og það
gerði hann.5 Þar með skar hann á tengslin við höfðingjann og þá framtíð sem
honum hafði verið ætluð meðal xhosa. Þarna verða þáttaskil og má segja að
þessi giftingamál hafi verið örlagavaldur og átt sinn þátt í því að öll Suður-
Afríka eignaðist forystumann í Nelson Mandela en ekki aðeins xhosa-menn.
Hann flúði til Jóhannesarborgar og þar fékk hann vinnu sem varðmaður
í gullnámunum. Í endurminningum sínum talar hann um hversu heillandi
honum þótti borgarlífið og ljósadýrðin í þessari fjölmennustu borg Suður-
Afríku.6 Hann var auðvitað sveitastrákur og þótti mikið til borgarinnar
koma rétt eins og íslenskum námsmönnum þótti þegar þeir komu úr
íslenskri sveit til Kaupmannahafnar á öldum áður. Mandela gerðist sam-
kvæmismaður, stundaði danshúsin og hnefaleikana og kynntist fyrstu konu
sinni, Evelyn, en með henni átti hann fjögur börn. Þau skildu og síðar giftist
hann Winnie Mandela og átti með henni tvö börn. Þau skildu einnig og
þriðja og síðasta eiginkona hans var Graca Machel, ekkja Samora Machel,
forseta Mozambique.
Í Jóhannesarborg kynntist Mandela lögfræðingnum Walter Sisulu og sá
kom honum í starf á lögfræðiskrifstofu sem leiddi til þess að hann tók tveggja
ára diplómanám í lögfræði og opnaði lögfræðiskrifstofu í Jóhannesar borg
með Oliver Tambo, en honum hafði hann kynnst í Fort Hare. var það fyrsta
lögfræðistofa í landinu sem rekin var af svörtum mönnum. Upp frá því
er saga þessara þriggja manna, Sisulu, Tambo og Mandela, samofin sögu
Afríska þjóðarráðsins, andspyrnuhreyfingarinnar gegn apartheid. Innan
þessarar hreyfingar völdust þeir allir til forystu og störfuðu náið saman.
Afríska þjóðarráðið, African National Congress (ANC), var formlega
stofnað árið 1912 úr nokkrum andspyrnuhreyfingum sem komið höfðu
fram um aldamótin 1900. Markmið þess var að sameina alla íbúa landsins af
hvaða kynstofni sem væri um réttindi sín. Stefnan var gegn kynþáttahyggju
og boðaði að kynþáttur ætti ekki að skipta máli, að hvorki ættu hvítir menn
að drottna yfir svörtum né ættu svartir að drottna yfir hvítum. Barátta
Þjóðarráðsins var fyrir fjöl-kynþátta lýðræðislegu samfélagi þar sem ein og
sömu lög giltu um alla. Félagar í hreyfingunni voru af öllum kynþáttum
Suður-Afríku, þar á meðal mikill fjöldi hvítra manna og einnig Indverja
sem verið höfðu fjölmennir í landinu frá því á 19. öld. Hreyfingin var á móti
beitingu ofbeldis og byggðist baráttan á friðsamlegum aðgerðum og notkun
hins talaða og ritaða orðs.
Kynþáttahyggjan fékk hins vegar byr undir báða vængi árið 1948 þegar
Þjóðarflokkurinn, flokkur hvítra aðskilnaðarsinna, komst til valda. Þá var
aðskilnaðarstefnan fyrst bundin í lög, Afríska þjóðarráðið var bannað og
ofbeldi gegn blökkumönnum jókst. Fjöldamorðin í Sharpville árið 1960
mörkuðu þáttaskil og þótti Þjóðarráðinu þá sýnt að friðsamleg barátta dygði
ekki lengur. Í kjölfarið var eins konar hernaðardeild stofnuð innan þess,