Hugur - 01.01.2015, Page 6

6 Guðbjörg R. Jóhannesdóttir
Þennan þráð fyrirbærafræðilegrar hugsunar um líkamann heldur Gústav Ad-
olf Bergmann Sigurbjörnsson áfram að rekja í annarri af tveimur þemagreinum
heftisins, „Líkamlegar hugverur: Líkaminn og líkamleiki í fyrirbærafræði Ed-
munds Husserl.“ Í greininni bregst Gústav við þeirri hugmynd að fyrirbærafræði
Husserls hafi einkennst af hughyggju þar sem líkaminn átti sér ekki stað, með
því að sýna fram á hvernig líkaminn birtist þvert á móti í lykilhlutverki í hugsun
Husserls sem grundvöllur hinnar hreinu meðvitundar. Seinni þemagrein heftisins
er eftir Sigríði Þorgeirsdóttur, sem er án efa sá íslenski heimspekingur sem mest
hefur beint sjónum sínum að líkamleika okkar. Í greininni „Heimspeki líkam-
ans og heimspeki í líkamanum og hvers vegna hugsun er ekki kynlaus“ hugsar
hún ekki bara um líkamann og hvernig líkamleiki okkar mótar aðstæður okkar
og tengsl við veruleikann, heldur beinir hún einnig athyglinni að því hvernig
hugsunin býr í líkamanum og hvaða áhrif viðurkenning þess getur haft á heim-
spekiiðkun.
Þær þrjár greinar sem birtast hér en falla utan meginþema Hugar tengjast þó
allar þemanu „líkaminn“ á óbeinan hátt. Segja má að auk þess myndi þær í sam-
einingu eins konar ófyrirséð and-þema, sem eru skynsemin, efinn og gagnrýn-
in; nátengd hugtök sem í heimspekisögunni hefur alltof oft verið stillt upp sem
athöfnum hugar sem sé aðskilinn frá líkamanum á sama tíma og þeim hefur
verið stillt upp sem kjarna allrar heimspekiiðkunar. Áhugavert verður því að heyra
hvernig lesendur túlka efni þessara greina í samhengi við þemagreinarnar tvær á
undan.
Greinin „Efi, skynsemi og kartesísk endurhæfing“ eftir Mikael M. Karlsson
birtist upphaflega á ensku í ritsafninu Descartes: Critical and Interpretive Essays, en
birtist hér í íslenskri þýðingu Gunnars Harðarsonar. Í greininni skýrir Mikael frá
túlkun sinni á hinni kartesísku aðferð sem endurhæfingaraðferð til þess að eyða
fordómum og bæta skynsemina. Ég læt lesendum Hugar eftir að rýna í hvernig
eða hvort slík kartesísk endurhæfing kallast á við hina husserlsku aðferð frestun-
ar og afturfærslu sem er til umfjöllunar í áðurnefndri grein um fyrirbærafræði
Husserls.
Atli Harðarson gefur lesendum frekari tækifæri til að hugleiða hlutverk skyn-
seminnar í hugsun okkar og athöfnum með ítarlegri greiningu sinni á því undir
hvaða skilyrðum við getum sagst hafa skynsamlega sjálfsstjórn á hugsun okkar
og gjörðum, en í greininni bregst hann m.a. við skrifum Richards Holtons um
sjálfsstjórn. Þó grein hans „Skynsamleg sjálfsstjórn“ hafi ekki verið skrifuð sér-
staklega út frá þemanu „líkami“ má þar þó finna athyglisverðar tengingar við
þemað, t.a.m. í vísun Atla í fræðimennina Annemarie Kalis, Andreas Mojzisch,
Sophie Schweizer og Stefan Kaiser sem í viðleitni sinni til að skilja hugsun okkar
og hegðun beita heimspekilegri greiningu samhliða þekkingu úr líffræði, læknis-
fræði og sálfræði.
Grein Nönnu Hlínar Halldórsdóttur, „„Gagnrýnin hugsun“ í gæsalöppum: Að
gagnrýna, hlusta og rökræða en fastsetja ekki „gagnrýna hugsun“ í flokk“, snertir í
raun á báðum þemum Hugar: hugsun um Pál og hugsun um líkamann, þó hvor-
ugt þemað sé meginviðfangsefni greinarinnar. Nanna notar fræga spurningu Páls:
Hugur 2015-5.indd 6 5/10/2016 6:44:52 AM