Hugur - 01.01.2015, Page 12

Hugur | 27. ár, 2015 | s. 12–41
Hugtökin búa í hjarta okkar
Jón Ásgeir Kalmansson ræðir við Pál Skúlason
Eftirfarandi viðtal við Pál Skúlason, sem ritstjóri Hugar, Guðbjörg R. Jóhannesdótt-
ir, átti hugmyndina að, er unnið upp úr einum sex hljóðrituðum samtölum okkar sem
fram fóru á heimili Páls síðustu vikurnar í lífi hans í mars og apríl vorið 2015. Á þeim
tíma vann Páll jafnframt af kappi við að leggja lokahönd á handritið að síðustu bók
sinni, Merking og tilgangur. Við komum okkur saman um að ákvarða efnisatriði
samræðunnar ekki nákvæmlega fyrirfram heldur láta þau að miklu leyti ráðast af því
sem andinn blési okkur í brjóst hverju sinni. Þó voru vissir þættir í heimspeki Páls og
þroskasögu hans sem heimspekings sem ég vildi gjarnan fá hann til að ræða. Sömuleiðis
hafði hann hug á að skýra hugmyndir sínar um ýmis atriði, meðal annars varðandi
eðli túlkunar og gagnrýni sem sett hefur verið fram á heimspeki hans gegnum árin.
Við höfðum þann háttinn á að Páll tók samtal okkar upp á símann sinn og hann
sendi síðan hljóðskrárnar eftir hvern fund til Ingibjargar Þorsteinsdóttur, sem afritaði
þær og sendi til baka á Pál. Daginn sem Páll lést höfðum við mælt okkur mót til að
taka upp sjöundu og síðustu lotuna í samræðum okkar. Viðtalið er að því leyti óklárað,
auk þess sem Páll hafði að sjálfsögðu aldrei tækifæri til að lesa það yfir og gera á því
þær breytingar sem hann hefði talið nauðsynlegar. Sökum alvarlegra veikinda hafði
augljóslega dregið mikið úr líkamlegum styrk og úthaldi Páls þegar samræður okkar
fóru fram. Engu að síður undrast ég þann andlega þrótt, skýrleika í hugsun og þá
heimspekilegu ástríðu sem einkenndi hann þessar síðustu vikur og daga fyrir andlátið.
Jón Ásgeir Kalmansson
Nú ert þú farinn að nálgast sjötugt, Páll, finnst þér að vaxandi aldur hafi einhver
grundvallaráhrif á það hvernig þú hugsar um lífið og tilveruna almennt; hvaða áhrif
hefur lífsreynslan á hugsunina að þínum dómi?
Ef ég ætti að svara þessu í stuttu máli er svarið eiginlega tvíþætt. Ég held að
lífsreynslan hafi kannski meiri áhrif á mann en maður áttar sig á. En almennt séð
finnst mér að það sé í sjálfu sér ekki reynslan sem hafi mest áhrif á hugsunina,
reynslan ein og sér, heldur það hvernig við vinnum úr þessari reynslu. Sjálfur tel
ég mig hafa orðið fyrir ákveðinni reynslu þegar ég var ungur maður sem hefur
haft afgerandi áhrif á það hvernig hugsun mín þróaðist og jafnvel hvaða lífsaf-
Hugur 2015-5.indd 12 5/10/2016 6:44:54 AM