Hugur - 01.01.2015, Page 48

Hugur | 27. ár, 2015 | s. 48–64
Gústav Adolf Bergmann Sigurbjörnsson
Líkamlegar hugverur
Líkaminn og líkamleiki í fyrirbærafræði
Edmunds Husserl1
Í þessari grein mun ég kynna nokkur grundvallarstef í fyrirbærafræðilegri rann-
sókn og hvernig algengur misskilningur á þeim hefur orðið til þess að ýta undir
þá hugmynd að líkaminn eigi sér ekki stað í fyrirbærafræðinni. Markmið þessarar
greinar er að sýna fram á að líkamleikinn og þáttur líkamans í birtingu heimsins
í hinni fyrirbærafræðilegu rannsókn er ekki eitthvert hliðarverkefni fyrirbæra-
fræðinnar heldur algert grundvallaratriði hinnar fyrirbærafræðilegu aðferðar og
til staðar í henni alveg frá upphafi.2
Fyrirbærafræðin átti undir högg á að sækja á seinni hluta 20. aldarinnar og
flestir þeir sem eru að einhverju leyti kunnugir henni núna hafa líklega kynnst
henni í gegnum gagnrýnendur hennar eins og Foucault, Derrida eða, núna á síð-
ari árum, menn eins og Daniel Dennett. Sú mynd sem hefur verið teiknuð upp
af fyrirbærafræði gefur til kynna að hún sé hughyggja af gamla skólanum; að
í grunninn sé hún byggð á hinu kartesíska egói, hinu hugsandi ég-i sem skapi
heiminn í kringum sig. Þannig fáist fyrirbærafræðin fyrst og fremst við huglæg
fyrirbæri en ekki heiminn sem slíkan. Í slíku samhengi liggur beinast við að halda
að líkaminn hafi verið lagður til hliðar.
1 Grein þessi var skrifuð með hjálp styrks úr Starfslaunasjóði sjálfstætt starfandi fræðimanna, verk-
númer 15537. Kann ég þeim bestu þakkir fyrir styrkinn.
2 Markmið greinarinnar er hvorki að kynna fyrirbærafræði sem slíka, né að gefa heildræna mynd af
fyrirbærafræði líkamans, þar sem ágæta umfjöllun um hvort tveggja er nú þegar að finna í bókinni
Fyrirbærafræði eftir Dan Zahavi sem kom út á vegum Heimspekistofnunar árið 2008 í íslenskri
þýðingu Björns Þorsteinssonar.
Hugur 2015-5.indd 48 5/10/2016 6:45:06 AM