Úrval - 01.05.1953, Blaðsíða 92

HVARF KRÝNINGARSTEINSINS.
ÖTT EINA í desember árið
1950, brauzt ég ásamt þrem
ungum, skozkum föðurlandsvin-
um inn í Westminster Abbey og
hafði á brott með mér krýn-
ingarsteininn — örlagastein
Skotlands. Þetta var einstæður
atburður, sem vakti hvarvetna
mikla athygli. Með því að flytja
steininn aftur til Skotlands, leið-
réttum við gömul rangindi og
rákum Englendingum um leið
táknrænan löðrung, sem þá sveið
rækilega undan. Þó varð þessi
atburður engum til miska. Og
það var líka táknrænt; því að
engir hafa meiri andúð á of-
heldisverkum og eyðileggingu en
Skotar, sem ég tel siðmenntuð-
ustu þjóð heirns.
Því hefur oft verið gleymt,
að skozka þjóðin er elzta þjóð
Evrópu. Stjómarstofnanir okk-
ar hafa algerlega verið lagðar
undir ensku krúnuna og era háð-
ar þingi, sem er ekki skozkt
nema að tíu hundraðshlutum. Þó
hefur okkur tekizt að varðveita
kirkju okkar, dómstóla og hina
sérstæðu löggjöf okkar. Og
framar öllu hefur okkur tekizt
að varðveita hin skozku skap-
gerðareinkenni.
í tvær og hálfa öld hefur
lítið borið á stolti Skota. En
■styrjöldin vakti þjóðeraiskennd
okkar, og þegar ég og jafnaldr-
ar mínir komu heim að styrjöld-
inni lokinni, var risin upp þjóð-
ernishreyfing, sem hafði talsvert
aukna sjálfstjóra að markmiði.
Tilgangurinn var ekki að skilja
við England, heldur að koma
á heiðarlegu sambandi milli land-
anna. En enda þótt þjóðemis-
sinnarnir nytu mikils fylgis hjá
almenningi, neitaði stjórnin að
taka jafnvel hinar sanngjöm-
ustu kröfur þeirra til greina.
Við, sem vorum í Glasgow-
háskóla um þetta leyti, ræddum
að vísu um margt, en alltaf sner-
ust umræðumar um Skotland að
lokum. Og eftir því sem stjórn-
málamennirair í London van-
ræktu málefni Skotlands lengur,
urðu umræðurnar heitari. Ég
var 25 ára gamall lögfræðistú-
dent og hafði haft nokkur af-
skipti af stjórnmálum, en taldi
mig lítinn framkvæmdamann.
En nú varð pólitísk óánægja
mín að ástríðu, sem lét mig
engan frið hafa. Og mér varð
ljóst, að ég yrði að láta til skar-
ar skríða.
Það var enginn skyndilegur
innblástur, sem olli því, að við
fórum að hugsa um krýningar-
steininn. Þessi steinn hefur á-
vallt verið tengdur réttinum til
að stjóma landinu. Hann hafði