Andvari - 01.03.1968, Page 52

50
I-IARALDUR ÓLAFSSON
ANDVARI
strengd er yfir hyldýpi. Þegar komið er þar yfir, er komið til bústaðar hinnar
illu konu, sem situr þar í svitakófi, þrútin og með reiðikrampa í líkamanum.
Hún rífur hár sitt vegna gestakomunnar. Henni verður það fyrst fyrir að þrífa
fuglsvæng, sem þar liggur, og bregða honum yfir lampann. Þefurinn af brennd-
um vængnum á að gera þá máttlausa, og reynir hún þannig að ná valdi yfir
þeim. Hn töframaðurinn hefur lært af hjálparanda sínum, hvað gera skal. Hann
verður fljótari til og grípur í hár hennar og tuskast við liana, þar til hún gefst
upp. Hjálparandinn er honum til aðstoðar. Ylir andliti hennar hanga „Aglemlit"
cins og slöngur um höfuð Medúsu. Sumir telja, að þessi óþrif séu fóstur, sem
eytt hefur verið með leynd. Þeir rífa þessi óþrif af henni, en þau eru orsök þess,
að sjávardýrin yfirgefa sína venjulegu dvalarstaði og fara niður til Sednu. Um
leið og töframaðurinn og hjálparandi hans hafa losað Sednu við þennan ófögnuð,
kasta hvalir og selir sér í hafið og leyfa mönnum að veiða sig. Að þessu loknu
fara þeir heim, og er nú leiðin slétt og hættulaus."
Þessi frásögn Poul Egede er frábær lýsing á þeim veruleika, sem móðir sjó-
dýranna var í hugarheimi Eskimóa. Hún var það afl, sem öllu réð um ferðir
veiðidýranna og þar með, hvernig afkoman var frá ári til árs. Sedna var ekki
neinn spariguð, ef svo mætti að orði komast. Hún var sífellt í hugum fólksins.
Eskimóar óttuðust hana meira en önnur máttarvöld. Ekkert fékk þeim svo mikils
ótta sem það, að veiðidýrin kærnu ekki á sína venjulegu verustaði. Þeir töldu
sig kunna svo vel til veiða, að þeir hlytu að veiða, ef veiðidýrin einungis kæmu
á miðin. J öfrabrögð í sambandi við veiðar voru fágæt meðal Eskimóa, en hins
vegar miðuðu allir töfrar þeirra að því að fá veiðidýrin til þess að koma að landi
eða a þa staði, þar sem venja var að veiða þau.
Sögnin um það, að óhreinindin í hári Sednu séu fóstur, sem eytt hefur verið,
er mjög útbreidd. Ekkert telja Eskimóar hættulegra en að leyna afbrotum eða at-
höfnum einstaklingsins. Samfélagið krefst þess, að lull einlægni ríki þar og engu
sé haldið leyndu fyrir öðrum. Nú eru fóstureyðingar ekki glæpur í sjálfu sér.
Elins vegar þurftu konur, sem ólu böm, að ganga í gegnum mjög erfiðar og
langvinnar hreinsanir. Kona, sem eyddi eða lét fóstri, þurfti að hreinsa sig á
sama hátt. Þar af leiddi, að konur leyndu þessu atferli sínu eftir megni. Óveður
og gæftaleysi var í langilestum tilvikum rakið til þess, að einhverju hafi verið
haldið leyndu fyrir hópnum, og hreinsunin var í því fólgin, að finna hinn seka
og fá hann til þess að játa vfirsjónir sínar. Refsingin var yfirleitt ekki fólgin i
öðru en láta hinn seka ganga í gegnum nauðsynlegar hreinsanir, og skipti játn-
ingin sjálf mestu máli.
Sila var annar í röðinni af guðdómum Eskimóa, sem eitthvað kvað að. Orðið