Andvari - 01.03.1968, Page 88

86
SVERRIR KRISTJÁNSSON
ANDVARl
stúdenta hafi komizt á ringulreið, „og þar á meðal vér íslendingar, því lífið
í Kaupmannahöfn gekk ekki á öðru en söngvum á götunum, mannfundum
og húrrahrópum fyrir stjórnarbyltingunni, konunginum og ráðgjöfunum, og
þó að við ekki tækjum neinn verulegan þátt í þessu, öskruðum við með hin-
um í fjörinu . . En einn er sá íslendingur í Kaupmannahöfn, sem ekki
öskrar í byltingarvímu og er undarlega kaldur og ósnortinn af viðburðum líð-
andi stundar. Það er Grímur Thomsen, sem nú er farinn að feta sig upp
metorðastigann í utanríkisþjónustu Dana. Hann er sjö árum eldri en Gísli
Brynjúlfsson og allmiklu veraldarvanari, heimsborgaralegur í háttum eftir dvöl
í London og París, með „þurradrambið og þykkjuna", eins og Gísli skrifar um
hann í daghók sína.
I bréfi frá 14. maí 1848, sem Grímur skrifaði móðurbróður sínum, Grími
amtmanni Jónssyni á Möðruvöllum, segir hann fremur kaldranalega frá mönn-
um, sem lifa dag hvern milli vonar og ótta í tíðindum frá byltingunni: „Mér
líður sjálfum dável, nema hvað hér er órósamt og næðislaust á alla bóga, eng-
inn hugsar um neitt nema að spyrja frétta frá degi til dags og svo eftir því
sem rómurinn berst góður eða illur, eru menn daufir annan daginn og kátir
hinn.“ Síðan bætir hann við, og þá leyna sér ekki skarpar gáfur hins unga
íslenzka diplómats í danskri þjónustu: „Ég held þeir sem á þessari öld lifa
eldist illa, því þeir lifa svo mikið á stuttum tíma.“
Norðurfari, fyrri árgangur, barst mönnum í hendur á sumarmánuðum
1848. Gísli Brynjúlfsson skrifaði um sama leyti fjölda bréfa til íslands skóla-
bræðrum sínum, kunningjum og frændum og eggjaði þá lögeggjan að hefjast
nú handa, stofna til funda og bera fram pólitískar kröfur. Einn af þeim var
Sveinn Skúlason, síðar prestur og ritstjóri Norðra. Hann er enn ekki skropp-
inn úr skóla, víðlesinn í bókmenntum fornum og nýjum, listrænn sveimhugi
haldinn byronskum heimsharmi. Hann hefur skömm á öllum stjórnmálum
og fer ekki dult með það við hinn unga funa í Kaupmannahöfn, að hann
trúi ekki á frelsið nema í ríki draumsins, að hætti Schillers: Freiheit ist nur
in dem Reich der Tráume. En Sveinn Skúlason er undantekning í hópi hinna
mörgu bréfritara, er skrifuðu Gísla Brynjúlfssyni eftir útkomu Norðurfara. í
handritasafni Gísla, sem geymt er í Konungsbókhlöðu í Kaupmannahöfn, er
að finna fjölda bréfa frá íslenzkum menntamönnum, einkum prestum, og eru
þau merkileg heimild um hin miklu umskipti, sem orðið hafa í skoðunum og
pólitísku hugarfari Islendinga eftir byltingarviðburðina 1848, og þegar þau
eru borin saman við bréf af eldri gerð, dylst engum, hvar kveikjan er falin.
Af þeim ritum, sem íslendingar áttu völ á árunum 1848—49, var Norðurfari
sá sem túlkaði anda frehsishreyfingarinnar í Evrópu af mestum funa. Gísli