Andvari - 01.03.1968, Page 94

92
SVERRIR KRISTJÁNSSON
ANDVARI
hafi ekki lengur not fyrir þá. Hvarvetna í landinu stefnir að stjórnleysi. Svo
er sagt, að alþýðan hyggi á að setia embættismennina frá embætti, en þar
sem hún er mildari, á að gefa þeim áminningu.
Þegar Helgi bislcup lýkur bréfinu, kennir allmikils uggs hjá honurn um
framtíðina: „Samgönguskortur við Danmörku er enn sem fyrr hin mesta
ógæfa. Hefðum við nú fengið fregnir um, að allt væri með kyrrum kjörum í
Danmörku og nærliggjandi löndum, hefði það orðið hin mesta hjálp. Það
skiptir einnig nokkru, hvernig málin standa í Danmörku sjálfri. Ef stjórnin
skyldi enn vera óörugg, eru allar líkur á, að hér verði fullkomið stjórnleysi."
Sá sem síðastur skrifaði Rosenörn innanríkisráðherra á útmánuðum 1850
var Kristján Kristjánsson bæjarfógeti í Reykjavík. Hann segir, að „áróðurinn
og sundrungin ráði hér miklu eins og víðar í landinu, en í þessum bæ virðist
erfiðara að ganga á milli bols og höfuðs á þessu tvennu en á nokkrum öðrum
stað í landinu." Ekki telur hann skólauppþotið stjórnmálalegs eðlis, heldur
valdi þar einfaldlega skortur á aga, en „vegna þess sem þegar hefur gerzt og
þess sem vænta má af komandi tímum, má búast við því, að rnargir verði
haldnir nokkrum óróa, og það er augljóst, að menn bíða þess tíma með gleði,
að nýr stiftamtmaður komi bingað, og til þess að sýna honum viÖeigandi virð-
ingu, væri það að mínu áliti í hæsta máta æskilegt, að stjórnin gæti sent her-
skip með hann, sem gæti verið komið hingaÖ, þegar þingið hæfist, og legið á
höfninni, meðan það stæði yfir, þó að tilgangurinn með því liti einungis út
fyrir að vera sá einn að flytja æðsta embættismann landsins hingað með þeim
virðuleika, sem hæfði slíkum manni.“
Þessi bréf íslenzkra háembættismanna, sem hér hefur veriö vitnað í, eru
í mörgum greinum merkilegar heimildir um hugarfar almennings í landinu
réttuni tveimur árum eftir byltingarnar í Evrópu, auk þess sem þau lýsa vel
bréfriturunum. Hér tala óttaslegnir embættismenn í landi, sem býr við veik-
burða framkvæmdarvald og á ekki einu sinni lögreglu til að halda mönnum
í skefjum, hvað þá heldur her. Þessir embættismenn stóðu bókstaflega ber-
skjaldaöir og varnarlausir andspænis almenningi, ef hann lét eitthvað á sér
bæra. Eina vörn þessara manna var virðingin fyrir embættinu, sem almenningi
hafði verið innrætt um tveggja alda skeið konunglegs einveldis. Ef þessi virð-
ing fölnaði, var staða embættismannanna í voða og þeir fengu bókstaflega
ekkert að gert, höfðu ekkert vopn í höndunr sér til varnar. Bréf þeirra bera
þá líka vott um mikla hræðslu. Án efa ýkja þeir að einhverju leyti óvild íslenzks
ahnennings í garð embættismanna. En þar sem reykur er, þar er eldur undir.
Það hefur sýnilega verið farið að slakna á þeim böndum, er tryggt höfðu auð-
sveipni íslenzks alrnúga við embættismennina. I hinu fámenna liði íslenzkra