Andvari - 01.03.1968, Qupperneq 109

ANDVARI
ÁFANGAR Á LEIÐ ÍSLENZKRAR SJÁLFSTÆÐISBARÁTTU
107
hefur ísland stjórn og löggjöf út af fyrir sig, og í þeim málum er löggjafarvaldið
lijá konungi og alþingi í sameiningu, framkvæmdarvaldið hjá konungi og dóms-
valdið hjá dómendum.
í II. kafla frumvarpsins segir svo í 7. grein, að konungur hafi hið æðsta
vald yfir öllum þeim málum, sem varða ísland eingöngu, utan þeirra takmark-
ana, sem stjórnskipunarlögin setja. Til þess að framkvæma þetta vald hefur
hann ráðgjafa, er hann kýs til að standa fyrir þessum málefnum, og lands-
stjórn, sem hefur aðsetur sitt á íslandi. Ráðgjafinn hefur alla ábyrgð á stjóm-
inni, og verður sú ábyrgð nákvæmar ákveðin með lögum. Konungur ákveður,
hverjum ráðgjafa stjórn þeirra mála, sem varða ísland eingöngu, skuli fengin
í hendur. Konungur setur eitt æðsta stjórnarvald, sem skal eiga aðsetur á ís-
landi sjálfu, skulu í því vera einn maður eða fleiri og hefur það á hendi í
nafni konungs stjórn allra þeirra málefna, er varða Island eingöngu.
Landsstjórnin á íslandi skal að öllu leyti vera undir hlutaðeigandi ráðgjafa
og framkvæma störf þau, sem henni eru á hendur fiflin samkvæmt reglugjörð,
er ráðgjafinn semur og konungur samþykkir. Allir embættismenn og sýsl-
unarmenn, sem skipaðir eru á íslandi, eru undir stjórn þessari.
Gert er ráð fyrir í frumvarpinu, að á alþingi eigi sæti 21 þjóðkjörinn
þingmaður og auk þess sjálfskipaðir: biskup landsins, amtmennirnir, háyfir-
dómarinn í yfirdómi, landfógetinn og landlæknir.
I auglýsingu konungs til alþingis er þess getið í sambandi við stjórnskip-
unarfrumvarpið, að reynt verði að semja urn það við ríkisþingið, að Islandi
verði veitt úr sjóði konungsríkisins fast árstillag, 27,500 rd, og bráðabirgða-
tillag 12,500 rd, sem að tólf árurn liðnum verði fært niður um 500 rd á ári,
þangað til það er alveg fallið burtu, og verði þessi stjórnskipunarlög ekki látin
ná gildi fyrr en búið er að veita þetta tillag.
Frumvarpið urn stjórnarskrármálið — svo var það að lokum kallað á þessu
alþingi — var sett á dagskrá 3. júlí og kosin í það 9 manna nefnd. Margir helztu
þingskörungar þeirra tíma áttu sæti í nefndinni: Benedikt Sveinsson, Jón á
Gautlöndum, Jón Guðmundsson ritstjóri, Eiríkur Kúld, Halldór Friðriksson
o. fl. Benedikt Sveinsson var framsögumaður nefndarinnar, og hún sat á rök-
stólum fram til 22. ágúst. Hinn 29. var málið tekið til umræðu. Nefndin hafði
gert fjölmargar breytingartillögur við frumvarpið og bætt við nýjum greinum,
svo að þær urðu 74, þegar hún liafði farið höndum um það, og undir lokin
varð að bera undir atkvæði 233 hreytingartillögur, er allt var talið. I ástæð-
um þeim og athugasemdum, sem fylgdu stjórnarfrumvarpinu, hafði mjög verið
veitzt að hinurn sögulegu réttarhugmyndum, sem einkennt höfðu íslenzka stjórn-
málabaráttu allt frá miðri öldinni og runnar voru frá ritum Jóns Sigurðssonar