Andvari - 01.03.1968, Page 136

134
ÓLAFUR M. ÓLAFSSON
ANDVARI
son), harla lítinn gaurn hafa gefið skýringum hinna lærðu frænda vorra í Skandí-
navíu.
„Það rná ganga að því vísu, að kvæðið sé talsvert afbakað í K,“ segir Sigurður
Nordal (ísl. fornrit II, 245). Aðrir kveða fastar að orði: „Latt ár det emellertid
icke att komma till rátta med en handskrift, som har över 50 uppenbara fel pá
mindre án 100 lángvárser.“ Þessi orð Kocks (N. N., 3001. gr.) eru raunar ekki
annað en endurtekning á því, sem Magnus Olsen hafði áður sagt (Arkiv LII,
209). En hér er komið að kjarnanum: Hversu afbakað er Sonatorrek í Ketils-
bók, eina handritinu, sem gildi hefur í þessu efni?
Það kann að virðast oflæti, jafnvel goðgá, en samt held ég því frarn, að tvennt
hafi verið hinurn merku ritskýrendum fjötur um fót. Annað er oftrú á fræði-
legum kennisetningum. Hitt er sú staðreynd, að enn hefur ekki allra bragða
verið neytt, sem tiltæk eru. Hið fyrra kernur glöggt fram í þessum orðum Magn-
úsar Olsens: „'Brage’ [þ. e. í St. 3] kan av metriske grunner ikke ha kort a, og
en ordform brági eksisterer ikke. Fölgelig má ‘hrage’ rettes“ (Arkiv LII, 215).
Hinn hálærði maður veit gerla, hvernig yrkja skyldi undir kviðuhætti, og
ályktar samkvæmt því. Hitt er annað mál, hvort Egill Skalla-Grímsson taldi sig
bundinn af ströngustu bragreglum. Ef marka má Sonatorrek, eins og það kemur
mér fyrir sjónir, fór því víðs fjarri. Egill hafði vísuorð sín í styttra lagi eða í
lengra lagi eftir geðþótta, enda eru slík afbrigði smámunir einir hjá því, sem
meira er: Egill hafði að engu rammar reglur stuðlasetningar, þegar honum bauð
svo við að horfa.
„Þar er ok sú skáldskapargrein, er jafnan þykkir vel koma ok menn kalla of-
ljóst“ (Den 3. og 4. grammat. afh., u dg. af Björn M. Ó1 sen, 66. bls.). Ekkert
tillit hefur verið tekið til þessara orða Ólafs Þórðarsonar hvítaskálds, og þó eru
þau rækilega staðfest í riti föðurbróður hans, Snorra-Eddu (lokum Skáldskapar-
rnála). Meðan það verður ekki gert, má líkja hverjum þeim, sem kannar Sona-
torrek, við leikmann, sem þreytir skák við stórmeistara, en kann ekki mann-
ganginn til fulls. En Egill var ekki aðeins meistari fólgins máls, heldur batt
hann kenningar sínar — sem og annað skáldskaparmál — einatt öðrurn hnútum
en algengast var. Fræðimenn hafa ekki heldur gert ráð fyrir því, og þó beitir
Egill engurn brögðum, sem eiga sér ekki hliðstæður í vísunr og kvæðum annarra
fornskálda.
Séu orð min annað en hégóminn einn, rnunu auknar rannsóknir færa mönn-
um heim sanninn urn, að Ketilsbók hefur að geyma einhvern dýrasta fjársjóð
norræns anda í miklu heillegri mynd en ætlað hefur verið.