Andvari - 01.03.1968, Side 168

166
ÓLAFUR M. ÓLAFSSON
ANDVART
rpskvask: verða roskinn, þ. e. alvaxinn.
Hergauts hendr. Gautr er meðal Óðinsheita bæði í Þulum (IV, jj, 1) og
Grímnismálum (54. v.). Auk þess er orðið eitthvert algengasta Óðinsheiti í öðr-
um fornum kveðskap. Sarna heiti með forliðnum Her- eða her- kemur hins vegar
aðeins fyrir í Ragnarsdrápu Braga (5. v.) og Sonatorreki Egils. í Ragnarsdrápu er
merking orðsins ótvíræð: Hergautr = Óðinn, en óvíst þykir um merkingu þess í
Sonatorreki: Hergautr = Óðinn eða her-Gautr = hermaðuf? Um síðara dæmið
mun Magnus Olsen þó hafa lög að rnæla (Arkiv LII, 231), þar sem hann telur,
að síðari skýringin verði „betenkelig derved at hergautr her skal tas i en betyd-
ning forskjellig fra den som ordet har i Ragnarsdrápa 5 (Hergauts vina, Odins
venninne = jorden). Ganske naturlig er Hergautr (eller her-Gautr) á opfatte
som Odinsnavnet Gautr med et karakteriserende forledd." Jón Helgason tínir til
ágætar hliðstæður úr Bjólfskviðu hinni engilsaxnesku, þó að í öðru sambandi sé:
Geir-Danir, Hring-Danir og Bjart-Danir. Forliðirnir „minna á vopn þeirra,
hringabrynjur og frægðarljóma" (Kviður af Gotum og Húnum, 187. bls.). Nú
var Óðinn ekki aðeins guð skáldskapar, heldur og guð hernaðar. Má vel
vera, að Agli hafi hentað að minna á það.
Þegar þess er gætt, að hönd er ævagamalt tákn valds og leynist í þeirri
merkingu í fjölda íslenzkra orðtaka (t. d. hafa hendr yfir e-u: hafa e-ð undir
höndum eða á valdi sínu; ganga á hpnd eða til handa e-m, vera eða liggja í hers
hpndum), má líklegt þykja, að Hergautr sé herguðinn Óðinn, en hendr hans:
æðsta hervald, forysta í hernaði.
Efni 11. vísu: Það er ég viss um, að sonur minn hefði reynzt dugandi vík-
ingur, hefði hann lifað, unz hann tæki herstjórn. — Augljóst virðist, að Egill
hafi talið son sinn sjálfkjörinn foringja, um leið og hann hefði aldur til.
12. visa.
Æ lét þat flest, es faðir mælti, þótt pll þjóð segði annat, ok helt mér upf
of ver hergi ok of studdi mitt afl mest.
lét þat flest, þ. e. lét þat vesa flest: mat það rnest (Björn M. Olsen, Arkiv
XIX, 132).
ver hergi, kenningarígildi með þágufallseinkunn (Sbr. 149. bls. og át sigrhpf-
undi, 21. v.). Ver er hlíf eða verja, en hlífðarver hergi (þgf. af herg), þ. e. klett-
um eða grjóti: mold.
of ver = yfir veri (Sbr. hals = halsi, 3. v.).
N.