Eimreiðin - 01.07.1950, Síða 126

278
LEIKIICSIÐ
eimreiðin
til veika, byggir leikatriðin upp
með festu og mótar skapgerð með
fáum en öruggum dráttum. Form-
ið, sem hann hefur valið sér, út-
heimtir auk þess varfærni og þó
einbeitni í túlkun hugsærra tákn-
mynda.
Leikritið rekur ekki sögulega rás
viðburðanna, enda beinlínis vikið
frá skjalfestum vitnisburði um
orð og atvik sögunnar, en sann-
reynd sögunnar er víða þjappað
saman í einfaldar táknmyndir,
sem taka líf og lit eftir persón-
unum og iðulegast smelltar í um-
gerð hins raunsæja grunntóns
verksins. Þetta kann að villa
áhorfendum sýn, en varla í hinni
fáguðu og stílföstu sviðsetningu
leiksins, eins og hann er sýndur
í Þjóðleikhúsinu undir leikstjórn
Haralds Björnssonar. Leikstjór-
anum hefur yfirleitt tekizt að
leysa hið vandasama verkefni svo
vel af hendi, að öðrum var ekki
treystandi til að gera það betur.
Hefði þó ein umræddra táknmynda
mátt fara betur, eða iokaatriði
leiksins, sinnaskipti Kristjáns
skrifara. Til glöggvunar skulu
fleiri dæmi nefnd, og tókust þau
með ágætum: Jón Arason gefur
börnum sínum guðsspjöllin fjög-
ur, þar er sannreynd sögunnar
ekki einasta sú, að Jón Arason
kom fyrstur manna upp prent-
verki á íslandi, heldur fékk hann,
kaþólskur biskup, þjóðinni í
hendur fagnaðarboðskapinn á ís-
lenzku á undan siðbótarmönnun-
um; Helga tekur mann sinn og
syni til skrifta á undan aftök-
unni, þar stendur Helga, móðir-
in, í sporum sjálfrar fósturjarð-
arinnar, íslands, sem löngu hef-
Ui' fyrirgefið þeim feðgum stórar
og smáar yfirsjónir í lifanda líf‘-
Þetta atriði er algerlega óhugs-
anlegt út frá raunsæju sjónar-
miði, en það er sterkt og áhrifa-
ríkt eins og það er leikið, og
skilur hér sem oftar í leiklistinni
alveg milli leiks og lífs. í þessu
atriði var slík reisn og tign yfir
leik Arndísar Björnsdóttur og til-
finningamáttur svo mikill,
leikkonan hefur aldrei náð hærra,
enda leyndi sér ekki, hvílík tök
hún hafði á áhorfendum. I þriðja
atriðinu, sem hér hefur verið gei't
að umtalsefni, yfirþyrmingu
Kristjáns skrifara eftir aftöku
þeirra feðga, hefði ef til vill fai'ið
betur á því, að hræðsla hans hefð1
vaxið stig af stigi og náð ha-
marki, þegar Líkaböng kvað full"
um rómi í eyrum hans. Þetta
hefði verið í betra samræmi v1^
snilldarlega meðferð leikarans,
Jóns Aöils, á hlutverkinu að öðru
leyti. (Dettur mér í hug, að nú
sé tími til kominn fyrir leikhúsið
að snúa sér að Fást eftir Goethe-
Gestur Pálsson hefur lengi beðið
eftir hlutverki Fásts, og hér el
nú kominn hinn ókjósanlegast1
Mefistofeles). Annars er leikatr-
iðið engan veginn óþarft, eins og
sumir vilja láta í skína — það el
antiklimax á réttum stað — boð-
ar einfaldlega þá sannreynd, að
fórnardauði Jóns Arasonar o£
sona hans var ekki unninn fy1'11
gýg, fósturjörðin frelsaðist uin
síðir undan ofríki danskrar krunUi
sprungin Líkaböng hefur vei'ið
klukka iandsins um aldir. —1
Minnzt hefur verið á ieikstjói'11
Haralds Björnssonar, sem val'
með ágætum og í fullu samrssm1
við efni og stíl leikritsins. Öniiui
atriði sviðsetningarinnar voru og