Hugur - 01.01.1988, Side 9

Hugur - 01.01.1988, Side 9
HUGUR MIKAEL M. KARLSSON og heimspeki, og studdust auk þess næstum því alltaf við athug- anir og jafnvel tilraunir. Saga þessara rannsókna er heillandi og flókinn kafli í sögu mannlegrar hugsunar, sem við verðum þó að hlaupa yfir, því að viðfangsefni mitt hér er aflfræði Aristótelesar, það er að segja kenningar hans um hvemig og hvers vegna hlutir hreyf- ast. Áður en ég kem að því sem nútímaeðlisfræðingar mundu kalla aflfræði, verð ég að gefa „efnafræði“ Aristótelesar, það er hugmyndum hans um efnið, nokkum gaum. En það kemur í ljós að með því er ég síður en svo að fresta umræðum um afl- fræði, því fyrir Aristótelesi mynduðu efnafræði og aflfræði eina heild. Aristóteles leit svo á, að náttúran öll - allt sem tekur breyt- ingum - samanstandi af fjómm höfuðskepnum eða fmmefnum: jarðefni, vatni, lofti, og eldi. Þessi ferskipta heimsmynd varð til löngu fyrir daga Aristótelesar, og var jafnvel orðin gömul um 600 f.Kr. þegar grísk heimspeki og vísindi vom að mótast í Miletos á strönd Litlu-Asíu. En það kom í hlut Empedóklesar af Akragas, sem var uppi um 450 f.Kr., 100 ámm á undan Aristótelesi, að gera þessa gömlu hugmynd að kenningu í kórréttum skilningi heimspeki og vísinda: kerfi hugtaka, röksemda og ályktana, sem nota má til að útskýra ákveðið svið fyrirbæra. Empedókles smíðaði kenningu sína um frumefnin fjögur til að svara rökum Par- menídesar af Elea, sem var samtímamaður Empedóklesar, en nokkm eldri. Samkvæmt þeim vom breyting og hreyfing ekki raunvemlegar og sá heimur breytinga sem við reynum á okkur sjálfum tálsýn ein. Þessi rök Parmenídesar höfðu valdið miklu fjaðrafoki í grískum menningarheimi. Empedókles hneykslaðist, eins og þið vafalaust öll, á niðurstöðu Parmenídesar, og kappkostaði að sanna að hreyfing og breyting gætu átt sér stað og að reynsluheimurinn væri raunvemlegur. í þeim tilgangi setti hann fram þá kenningu að heimurinn sé gerður úr fjómm frumefnum, sem hann kallaði „rætur“. Sagan um það, hvemig Empedókles notaði kenn- inguna um frumefnin fjögur til að verja efnisheiminn gegn rökleiðslu Pannenídesar, er einnig heillandi viðfangsefni sem 7
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.