Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1941, Blaðsíða 29

COLUMBUS OG CABOT
5
þeir bræður saupsáttir við Colum-
bus og varð úr þras og málaferli.
Vignaud og þeir sem fylgja hon-
um að málum segja, að Columbus
sjálfum hafi ekki verið uppruna-
lega í hug að leita Austurlanda,
heldur einungis að leita eyja vest-
ur í hafi. En á fyrstu ferðinni þótt-
ist hann sannfærður um, að hann
hefði komist til Austurlanda, og
upp frá því varði hann það fram
í rauðan dauðann, og sýnir það
best, hve áfátt var vísindalegri
hugsun hans og röksemdaleiðslu.
Líklegast þykir mér, að í byrjun
hafi hvorttveggja vakað fyrir hon
um — að leita nýrra landa og jafn-
framt leiðarinnar til Austurlanda.
Columbus var maður margbrot-
inn og dularfullur, og er erfitt að
skýra hann og skilja til fullnustu.
Hann hefir fengið harða dóma hjá
niörgum. Hann er talinn að hafa
verið fégjarn, drambsamur, grobb-
inn, lýginn, metorðagjarn og ófyrir-
leitinn. En ef hann hefði ekki haft
neitt til að vega á móti þessum ó-
kostum, hefði hann aldrei komisl
nins langt og hann gerði. Hann var
fyrirmannlegur, mælskur, hafði ein-
beittan vilja og óbifandi trú á mál-
efni sitt, sýndi mikið þrek, festu
°g virðuleik, þegar því var að
skifta og einkum er hann átti mest
1 vök að verjast. Og þannig varð
nafn hans knýtt við einn af afleið-
ingadrýgstu viðburðum í veraldar-
Segunni. En hvort hann í því efni
var verkfæri í hendi vísindanna,
tilviljuninnar eða forsjónarinnar, er
erfitt að segja með vissu. Sjálfur
^un hann hafa skoðað sig, ekki
sfst á seinni árum, sem verkfæri
forsjónarinnar til að útbreiða
kristna trú, enda var hann trúmað-
ur mikill. Mitt í græðginni eftir
gullinu þar vestra segir hann, að
það sé ásetningur sinn að verja auð-
æfum sínum til þess að vinna land-
ið helga frá villutrúarmönnum. Það
er andi krossferðanna, sem ríkir hjá
honum.
Eg kem nú að því, sem er aðalefni
þessarar greinar, hvort Columbus
hafi haft nokkra vitneskju um Vín-
landsferðirnar og þannig fengið
hugmyndina um að leita vestur í
haf, eins og sumir hafa haldið
fram. Það er sannast að segja, að
ekkert er að finna í sögu hans, sem
sýni það eða bendi til þess. Eg
efast um, að nokkur hefði látið sér
detta þetta í hug, ef ekki væri til
þessi frásögn hans um ferðina til
Thule. Finnur Magnússon gekk
lengst í því efni, því að hann kom
með þá tilgátu, að Columbus hefði
þar hitt Magnús Eyjólfsson Skál-
holtsbiskup; þeir hafi talað saman
á latínu og biskup hafi sagt honum
frá landafundum íslendinga vestan
hafs. í fyrsta lagi er nú alls ekki
víst, að Columbus hafi þá kunnað
nokkuð í latínu; í öðru lagi, hefði
hann kannske ekki þurft að fara til
íslands til að fá sögusagnir um
Vínlandsferðirnar, því að eins og
bent mun á síðar, er ekki ósennilegt
að þær hafi ef til vill verið kunn-
ar í Bristol. En sem sagt, það eru
getgátur einar, að hann hafi þekt
nokkuð til þeirra. Og frásögn hans
um íslandsferðina er að öllum lík-
indum hreinn tilbúningur.
Frásögn þessa er að finna bæði
hjá Ferdinand og Las Casas og er
sagt þar, að hún sé tekin úr ritgerð
eftir Columbus, þar sem hann vildi
sýna fram á, að öll fimm belti jarð-
arinnar væru byggileg. Sú ritgerð