Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1941, Síða 30

6
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
er nú ekki til, en það er talið, að
hún muni vera frá seinni árum
hans, þegar hann vildi 'færa mönn-
um heim sanninn um vísinda-
mensku sína og víðtæka reynslu.
Klausan er þannig: “Eg sigldi árið
1477 í febrúarmánuði 100 “leagues”
[þ. e. yfir 300 mílur] handan fyrir
Thule; en suðurströnd þess er 73°
norður frá miðjarðarlínu en ekki
63° eins og sagt hefir verið; og það
liggur ekki innan línu þeirrar sem
takmarkar vestrið eins og Ptole-
mæus segir, heldur miklu vestar.
Til þessarar eyjar, sem er eins stór
og England, fara Englendingar með
vörur sínar, sérstaklega Bristols-
búar. Á þeim tíma árs, sem eg var
þar, var sjórinn ekki frosinn, en
sjávarföllin voru svo mikil, að
tvisvar á dag risu þau sumstaðar
25 faðma [eða álnir] og féllu eins
mikið.” Það getur hver maður séð,
að þessar upplýsingar eru allar
rangar nema það, að Englendingar
versluðu þar og að sjórinn ekki frysi.
Það er líklegast, að þetta sé bygt
á sjóarasögum, sem Columbus hefir
ef til vill heyrt í Bristol. Eg hefi
þegar getið þess, að tímans vegna er
næsta ómögulegt, að Columbus hafi
getað verið þarna norður í höfum
á þessum tíma árs. Hafi hann far-
ið norður eftir, hlýtur það að hafa
verið með ensku skipi. En hvað
Englendingar voru að gera yfir 300
mílur fyrir norðan ísland um há-
vetur, er ekki gott að skilja. Ekki
gátu þeir verið að versla þar og
jafnvel ekki að fiska. Eini mögu-
leikinn er, að skip þeirra hafi rekið
þangað í ofviðri.
Mikið hefir verið um þetta skrif-
að og menn hafa skýrt frásögnina
á ýmsan hátt. Sumir halda því
fram, að hún hafði brenglast í með-
ferðinni, en það getur varla verið,
því að ekki fór hún margra á
milli; Ferdinand kveðst hafa tekið
hana beint úr ritgerð föður síns.
í bók sinni “Ultima Thule” (New
York, 1940) hefir Dr. Vilhjálmur
Stefánsson birt langa og fróðlega
grein um ferðina og geri eg ráð
fyrir, að mönnum þyki gaman að
lesa hana. Hann hallast að því, aö
Columbus hafi farið þangað norður
og reynir að færa líkur fyrir því,
að alt, sem í klausunni stendur,
megi til sanns vegar færast. En á-
stæður hans fyrir því get eg engan
veginn fallist á. Sjávarföllin, sem
þar er sagt frá, hyggur hann að
geti verið stórsjóir, sem gaf að líta
þar norður frá, en það getur alls
ekki samræmst orðalaginu 1 grein-
inni, enda hlutu sjómenn að hafa
séð stórsjói annars staðar en þar
nyrðra. Hann telur líklegt, að
Thule í greininni eigi við Jan
Mayen, en ekki getur það verið, að
Englendingar hafi verslað þar, þvi
að þar var engin sála; þó styður
hann það með því, að “Illa Tille”
á korti Juan de la Cosa’s muni
tákna þá eyju og að hún hafi verið
sett þar eftir tilvísun Columbusar.*)
Ef sú eyja er ekki sett þar af handa-
hófi eftir eldri kortum, eins og Fris-
landa er, þá mætti helst ætla, að
hún ætti við Færeyjar. En merki
legt er það, að V. St. skuli halda
því fram, að eins konar samsæri
hafi verið milli Spánverja og páfa-
stólsins til þess að þagga niður
*).Tuan de la Cosa var nafnkunnur sœfarl;
hann átti “Santa Maria”, flaggskip Colum-
busar á fyrstu ferðinni og stýrði þvl, og t6i
líka I aðra ferð með honum. Hann gerði
seinna kort af Atlantshafinu og landafund-
um I Ameríku.