Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1941, Page 81

57
JOSEPH T. THORSON, RAÐHERRA
reyndar lengi eftir það, stefna
Hnappasmiðsins í Per Gynt Ibsens,
að allir, sem fóturinn var undan
eða ekki voru á réttum fæti — þ. e.
að líkum, ekki enskir eða skotskir
að uppruna — ættu að “fara í
steypu-mótið,” — eða, eins og hann
kemst að orði síðar:
“Þeir áttu að fara í úrtínings
deildina,
eins og menn segja, renna í
heildina.”
Þetta var hin svonefnda bræðslu-
potts stefna, sem svo tíðrætt hefir
orðið um bæði fyr og síðar.*)
Allmargir íslendingar voru víst
ekki fráleitir þessari stefnu — sumir
beinlínis töldu hana sjálfsagða og
nauðsynlega. Bar reyndar margt
til þess. í fyrsta lagi töldu þeir, að
bér væri við of ramman reip að
draga, að því er snerti atvinnu,
tungu og landsvenjur; í annan stað
var hinum innfluttu þjóðum dreift
hverri innan um aðra — og svo,
vitanlega, eins fljótt og við varð
komið, enskir skólar settir á stofn
hvarvetna. Þá voru nýlendurnar
svo dreifðar, ýmist eftir vali Islend-
tnga sjálfra eða þá að tilhlutan
stjórnarvaldanna, að ókleift hefði
verið að halda sambandinu, ef ekki
hefðu risið upp blöð og kirkjuleg
starfsemi á þjóðlegum grundvelli.
En drýgstan þátt í þessari andlegu
uPPgjöf mátti þó rekja til íslensku
stjórnarinnar heima í þá tíð, sem
yfirleitt skoðaði alla útflytjendur —
*)petta orð hefir náð hefð hðr, vor á meðal,
°S er bein þýðing á orðinu “Melting Pot,”
1 stað hins frumlegra orðs “deigla.” Sbr. hið
&6æta kvæði Kr. Stefánssonar um land-
hámskonuna:
Ættrðt þfn var utar sprottin
en við sjálfan bræðslupottinn,” o. s. frv.
ef ekki sem beina landráðamenn, þa
að minsta kosti sem týnda syni og
dætur af húsi feðra sinna. Þaðan
var því einkis stuðnings að vænta
fram yfir það, sem sameiginlegur
bókmentaarfur, ættrót og saga gat
veitt.
Á þessum árum voru landarnir
óðum að ryðja sér rúm inn á æðri
mentastofnanir landsins — og stóðu
sig yfirleitt vel, og oft ágætlega.
Yið höfðum eignast marga ágæta
lækna, lögmenn og presta — suma
reyndar innflutta og nokkra
fylkis- og ríkisþingmenn sunnan og
norðan landamæranna. En þing-
mennirnir voru aðeins kosnir þar
sem yfirgnæfandi atkvæðafjöldi var
íslenskur. Því var það einhverju
sinni í samtali við húsbóndann, þar
á heimilinu, að dregið var í efa,
hvort íslendingar myndu nokkurn
tíma komast í hærri stjórnarstöður
þessa lands sökum útlendinga and-
úðarinnar. Man eg þá að hann
svaraði: “Trú þú mér, áður en mjög
langt um líður skipa íslendingar
ráðherrasæti í fylkisstjórnum þessa
lands, og jafnvel í sambandsstjórn-
inni í Ottawa. Og ekki skyldi mig
undra, þótt einhvern tíma kæmi að
því að íslendingur yrði forsætis-
ráðherra Canada.” - Annars var
þessi vinur vor að ýmsu leyti
bræðslupotts maður — taldi að
minsta kosti víst, að þau yrðu örlög
vor með timanum en hann vildi
þó eigi kaupa því svo dýru verði, að
íslendingar gleymdu uppruna sín-
upq og þjoðarmetnaði.
XJm þessar mundir var “Joe”
Thorson 14 eða 15 ára, og rétt að
því kominn, að ljúka miðskólanámi.
(Reyndar heitir hann fullu nafni
Joseph Thorarinn Thorson). Og