Uppeldi og menntun - 01.07.2012, Síða 33

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 21(2) 2012 33
S t e i n U n n g eS tS d Ót t i r
markvisst að því að auka möguleika sína á inngöngu í háskóla áður en nám hefst.
Á Íslandi hefja flestir háskólanám síðar og án þess að vinna jafn markvisst að inn-
göngu á árunum áður. Þótt ofangreindar niðurstöður kunni að benda til þess að sjálf-
stjórnunarfærni íslenskra ungmenna þróist með öðrum hætti en meðal ungmenna
sem alast upp við aðrar menningarlegar aðstæður ber að taka þessum samanburði
með fyrirvara. Til dæmis má vera að mælitækið sjálft kalli á ólík svör í mismunandi
menningarheimum án þess að undirliggjandi ferli séu í eðli sínu ólík. Einnig benda
höfundar á að ekki sé hægt að álykta um þróun sjálfstjórnunarfærni íslenskra ung-
menna fyrr en gögn sem byggjast á langsniðsrannsókn liggi fyrir. Að lokum er tekið
fram að þessar niðurstöður leggi ekki mat á hver þýðing meðvitaðrar sjálfstjórnunar
sé fyrir annan þroska (Steinunn Gestsdóttir o.fl., 2010).
lokAorð
Langt er í land að nægileg vitneskja liggi fyrir um það hvernig sjálfstjórnunarfærni
íslenskra barna og ungmenna þróast og hvaða þýðingu slík færni hefur til styttri og
lengri tíma. Þó að niðurstöðum rannsókna sem byggjast á mismunandi menningar-
samfélögum beri um margt saman leiða þær einnig í ljós að sjálfstjórnun og þýðing
hennar fyrir annars konar þroska er misjöfn eftir því menningarlega umhverfi sem
um ræðir (sjá til dæmis Wanless o.fl., 2011). Slíkar niðurstöður koma ekki á óvart þar
sem viðmið um æskilega sjálfstjórnun eru mismunandi eftir menningarsamfélögum.
Að sama skapi eru uppeldis- og kennsluaðferðir, sem vitað er að móta getu barna til
að stjórna eigin tilfinningum, hugsun og hegðun, ólíkar eftir því hvaða samfélag á í
hlut. Erfitt er að spá fyrir um hvernig sjálfstjórnun þróast og hvaða máli hún skiptir
í þroska íslenskra barna og ungmenna þar sem fáar rannsóknir liggja fyrir. Þó getur
verið að áhersla á sjálfstæði barna, sem er rík í íslensku samfélagi, endurspeglist í
uppeldis- og kennsluháttum sem styðji síður við sjálfstjórnun en í ýmsum öðrum sam-
félögum (Sigrún Aðalbjarnardóttir, 2007; Steinunn Gestsdóttir, Sigrún Aðalbjarnar-
dóttir og Fanney Þórsdóttir, 2011). Þó svo kunni að vera er ekki ljóst hvaða þýðingu
það hefur fyrir annars konar þroska. Ef samfélagið í heild leggur ekki mikla áherslu
á stjórnun, til dæmis forgangsröðun markmiða, má vera að sjálfstjórnun hafi minna
vægi en í annars konar umhverfi. Á hinn bóginn má vera að góð sjálfstjórnunarfærni
skipti sérlega miklu máli í umhverfi þar sem stuðningur við þróun sjálfstjórnunar er
takmarkaður. Um þetta verður ekki fullyrt frekar hér og ljóst er að frekari rannsókna
er þörf sem svara spurningum sem þessum. Rannsóknir á sjálfstjórnun íslenskra barna
og ungmenna myndu nýtast íslensku fræða- og skólasamfélagi, sem og alþjóðlegu
vísindasamfélagi við uppbyggingu þekkingar á þróun og mikilvægi sjálfstjórnunar í
mismunandi menningarlegu umhverfi.
Hagnýtum spurningum sem snúa að sjálfstjórnun íslenskra barna og ungmenna er
einnig ósvarað, svo sem hvort vissum hópum barna og ungmenna, til dæmis með tilliti
til fjölskyldubakgrunns eða kyns, sé hættara en öðrum við að eiga í erfiðleikum með
sjálfstjórnun. Í leikskólum gefst gott tækifæri til að stuðla markvisst að sjálfstjórnunar-
færni barna, meðal annars þeirra sem eiga við vanda að stríða á þessu sviði. Þetta á